Archives des articles tagués Dignidad

Crítica de ‘Tár’, pel·lícula dirigida per Todd Field i protagonitzada per Cate Blanchett

Cate Blanchett a ‘Tár’

Escrit per Ofèlia Carbonell

He vist Tár amb molts, molts recels. Parlar de clàssica és un tema delicat. Convertir-ho en pel·lícula, encara més. Pensa que vaig haver de deixar de veure Mozart in the Jungle perquè la cellista duia la manicura feta, imagina com de gelosos podem arribar a ser els que hem viscut la música d’alguna manera. Malgrat tot, finalment, m’hi he animat. Les expectatives eren altes. Els amants del cine la recomanaven ferventment, mentre que els crítics de música clàssica i contemporània n’havien escrit coses nefastes. Inclosa, per cert, Marin Alsop, la directora d’orquestra en la qual s’inspira el personatge de Cate Blanchett. Per sort, em sembla, Tár no tracta sobre música, sinó sobre poder. En la música tot va de poder tret del mateix poder, que es regeix per factors musicals com la jerarquia en l’harmonia o l’afinació. Lydia Tár és una directora d’orquestra que prepara l’enregistrament de la cinquena simfonia de Mahler, l’última que li queda per gravar. Mentre es prepara per a la proesa, comença a sentir que alguna cosa no va bé. Alguna cosa la persegueix. Potser és aquella ex protegida obsessionada amb ella. Potser és l’ombra de la cultura de la cancel·lació. Potser és la culpa. No, això no. Potser, simplement, és ella mateixa.

Només començar, la pel·lícula es pren la molèstia de fer-nos una introducció a l’estètica de la clàssica durant pràcticament quinze minuts. Primer, a través d’una entrevista a la protagonista, i després, espiant-li una classe a la Julliard. No només serveix per aclarir els dubtes que pugui tenir l’espectador sobre la direcció orquestral (“però, què fa amb les mans, un director?” o “què treballa, si l’obra ja està escrita i acabada?”), sinó que ens permet conèixer a Lydia Tár abans d’avançar amb el conflicte. Tár és una directora reconeguda, té les coses clares. És deixeble dels grans noms del segle XX i, a més, no acaba d’entendre els reclams socials de l’actualitat. Avorreix el feminisme per innecessari i no sap ni quan és el Dia de la Dona. Quan ens deixen entreveure el conflicte que acabarà amb ella de manera més clara és quan fa una classe a un noi que assegura que no vol saber res de Bach perquè era un home blanc i masclista. Tár, lògica i comprensiva, aprofita per fer un discurs contra l’estretor de mires de la “generació woke” que representa l’alumne, que l’únic que pot fer és tancar-se encara més tossut: Bach, cancel·lat. I tot i que sé que era necessari pel film explicar d’alguna manera el xoc cultural que pot haver-hi entre un món basat en la tradició com la clàssica i les idees de les noves generacions, aquesta discussió és un home de palla. Un estudiant de violí mai dels mais hauria pogut accedir a un grau superior sense haver tocat Bach. M’atreviria a dir, fins i tot, que costaria trobar un estudiant de grau superior, amb la dedicació que comporta, que no respecti profundament la música de Bach. En canvi, encara avui pots acabar la carrera sense haver tocat mai l’obra d’una compositora. Sap greu, doncs, que un detall així d’absurd, abarateixi el discurs.

Però aquesta és la tònica del film. Tár és tramposa. Te la pots mirar com una moralina de terror sobre el que passa en el món de la correcció política, però també com l’escarment còmic d’algú que no pot deixar de fer el paperot. T’imagines Plácido Domingo condemnat a cantar música d’anime en comptes de ser ovacionat als grans teatres de l’Estat? Però la pel·lícula no és del tot neutral. De cap manera és una denúncia. L’elegància de Cate Blanchett t’empeny a posar-te al costat del personatge sense massa resistència, i això que els abusos de poder són força més patosos, ridículs i llefiscosos, que el que ens mostra el director. I hi ha una intencionalitat, en això. En una entrevista a la BBC Radio 4, Blanchett assegurava que la pel·lícula no hauria tingut el mateix efecte si hagués estat protagonitzada per un home, i que posar al centre a una dona era l’única manera de fer sentir al públic tots els matisos de la corrupció i el poder. L’única manera de tenir-nos als floquets de neu observant el drama sense cancel·lar ningú era posar Cate Blanchett, digna i divina, de protagonista. Per a després, mirar-nos als ulls i dir-nos: ho veieu, com no tot és blanc o negre?

El detonant que encamina la directora al desastre és l’obsessió per la nova cellista de l’orquestra. Jove i atractiva, per aquesta cellista la protagonista comença a forçar una sèrie de favoritismes mal dissimulats que marcaran l’inici del seu final. Tot, per sentir-la tocar el Concert en Mi menor d’Elgar, peça emblemàtica de la visió més romanticota i carrinclona de la cellista de melena llarga i expressió dolguda. Una peça, per cert, que va fer aigües en la seva estrena i que no es va tornar a valorar fins que la va tocar Jacqueline du Pré seixanta anys més tard. Una peça que als conservatoris es toca a primer o segon de carrera i que algú com el personatge de Tár hauria de tenir més que superada -no hauria estat divertit, aquest enamorament amb el concert en re de Haydn, per exemple?-, però potser precisament aquests detalls que en anglès en diríem “corny” són els que demostren millor el ridícul irracional de la fam que et provoca el poder. Amb tot, Tár és una pel·lícula divertida, especialment si no busques treure’n cap moral, cap crítica i poc de clàssica. Veure a Cate Blanchett anar perdent la dignitat d’engruna en engruna, patacada a patacada, és una bona venjança per tots aquests detalls pensats amb poca cura.

 

[Font: http://www.nuvol.com]

Thelma Cabrera y Jordán Rodas, al lanzar su candidatura a la presidencia y la vicepresidencia de Guatemala, en diciembre de 2022, que ahora la justicia veta, en una operación criticada por no cumplir los extremos de la ley. Foto: Twitter

SANTA CATARINA PALOPÓ, Guatemala – Siglos de racismo y exclusión sufridos por los pueblos originarios en Guatemala siguen pesando a la hora de negar la inscripción de un partido político que impulsa la candidatura a la presidencia de la lideresa indígena Thelma Cabrera, en las cercanas elecciones generales.

El jueves 2 de marzo, la Corte de Constitucionalidad de este país falló en contra del partido de Cabrera, el izquierdista Movimiento para la Liberación de los Pueblos (MLP), que había apelado ante ese tribunal una resolución de la Corte Suprema de Justicia, del 15 de febrero, que los dejaba fuera de la contienda electoral del 25 de junio.

La candidatura de Cabrera y la de su compañero a la vicepresidencia, Jordán Rodas, penden ahora de un hilo, esperanzados únicamente a un par de acciones legales más, como último recurso.

El plazo para la inscripción de candidaturas finaliza el 25 de marzo.

Un sistema racista centenario

Las élites políticas y económicas de Guatemala “buscan maneras para no inscribirla (a Cabrera), todos tienen derecho a participar, pero a ella la están bloqueando”, dijo a IPS Sonia Nimacachi, de 31 años, oriunda de Santa Catarina Palopó, un municipio de mayoría maya cachiquel del departamento de Sololá, en el suroeste de Guatemala.

“Nos interesa que una persona con nuestras raíces y cultura pudiera llegar a la presidencia, pienso que ayudaría a nuestra gente”, agregó Nimacachi, al frente de su pequeño negocio ambulante, en el centro del pueblo.

 “Hay un sistema y estructura racista, las y los indígenas apenas sí hemos logrado ir subiendo las gradas, pero con mucha dificultad, con cero oportunidades”: Silvia Menchú.

Nimacachi, una mujer maya cachiquel, vende “granizadas”: hielo triturado y endulzado con jaleas de varios sabores, muy apetecible en días de calor.

“Hay un sistema y estructura racista, las y los indígenas apenas sí hemos logrado ir subiendo las gradas, pero con mucha dificultad, con cero oportunidades”, dijo a IPS Silvia Menchú, directora de la Asociación de Desarrollo de la Mujer K’ak’a Na’oj (Nuevos Conocimientos, en maya cachiquel).

Esa organización tiene su base en Santa Catarina Palopó. Desarrolla programas de derechos humanos enfocados en las mujeres indígenas.

Santa Catarina Palopó, un pintoresco pueblo maya cachiquel, localizado a la orilla del lago Atitlán, en el departamento de Sololá, en el suroeste de Guatemala, se prepara para las elecciones generales, en donde se elegirá al presidente de la República, vicepresidente, a 160 diputados del Congreso y 20 del Parlamento Centroamericano, así como a 340 alcaldes.

“El racismo ha imperado, desde el sistema de gobierno en todos lados somos maltratados, somos vistos como los de poca capacidad”, sostuvo Menchú, de la etnia maya quiché.

Una presunta ilegalidad atribuida a Rodas, el candidato a la vicepresidencia, ha sido la causa para dejar al MLP fuera, de momento, de la contienda electoral.

Analistas y organizaciones sociales ven una maniobra oscura por parte del status quo, que no termina de digerir la idea de que una indígena siga queriendo abrirse paso entre el rígido y racista sistema político del país.

Cabrera es una mujer maya mam, de 51 años, que intenta lanzarse por segunda ocasión a la contienda electoral, en una lucha desigual por la presidencia de este país centroamericano de 14,9 millones de habitantes.

Del total de la población, 43,7 % se identifica como indígenas, de los pueblos mayas, xincas, garífunas y afrodescendientes, según datos del censo de 2018.

Cabrera participó en las elecciones de 2019 y obtuvo el cuarto lugar, con 10 % del total de votos emitidos.

En las elecciones generales se definirá no solo la presidencia del país, para el período 2024-2028, sino también se escogerá a 160 diputados del Congreso y 20 del Parlamento Centroamericano, así como a 340 alcaldes.

Guatemala es el territorio donde florecía la milenaria cultura maya cuando los conquistadores españoles llegaron en el siglo XVI.

Los descendientes de aquella civilización prehispánica aún hablan alguna de las 24 lenguas autóctonas, la mayoría adscritas al tronco maya.

Años de exclusión de sectores indígenas y campesinos llevó a Guatemala a una guerra civil que duró 36 años (1960-1996) y que dejó unos 250 000 muertos o desaparecidos.

La candidatura presidencial de Thelma Cabrera, del Movimiento para la Liberación de los Pueblos (MLP) debe ser permitida por las autoridades de Guatemala, para que esté representada la población indígena en las elecciones del 25 de junio, dice Silvia Menchú, directora de la Asociación de Desarrollo de la Mujer K’ak’a Na’oj (Nuevos Conocimientos, en maya cachiquel).

Una burda maniobra

El rechazo del TSE al MLP surgió a partir de una denuncia contra Rodas, que fungió entre 2017 y 2022 como titular de la Procuraduría para la Defensa de los Derechos Humanos.

Desde la Procuraduría, Rodas cuestionó fuertemente algunas acciones de corrupción del actual gobierno de Alejandro Giammattei, llegado al poder en enero de 2020.

La denuncia penal contra el aspirante a la vicepresidencia fue interpuesta el 6 de enero por el procurador actual, Alejandro Córdoba.

Después de que la líder indígena y Rodas se presentaran para ser inscritos como aspirantes, Córdoba señaló que tenía “dudas” sobre unos pagos recibidos por su antecesor en la Procuraduría.

Se entiende que esa “duda” tendría que ver con alguna presunta ilegalidad por parte de Rodas, pero como Córdoba no la ha descrito en detalle, todo ha quedado como una acusación a medias y floja.

No obstante, eso fue suficiente para que el Tribunal Supremo Electoral (TSE) rechazara al MLP, el 2 de febrero, lo que entonces despertó protestas de campesinos e indígenas, que cortaron carreteras en al menos 12 puntos del país.

Según las leyes guatemaltecas todo aspirante a cargos de elección popular debe contar con un documento que dé fe de que no tiene cuentas pendientes con la ley.

Pero los analistas han señalado que ese documento debe considerar fallos judiciales dejados en firme por los tribunales correspondientes, y no por “dudas” de algún funcionario.

Al vetar a Rodas, el TSE automáticamente deja fuera también a la aspirante a la presidencia, la lideresa indígena Cabrera, quien podría ser en realidad el objetivo último de la maniobra, pues es ella la que estaría intentando, de nuevo, atraer los votos de la población indígena.

El binomio del MLP interpuso el 15 de febrero un amparo ante la Corte Suprema de Justicia, de carácter provisional, para que tuviera efectos de inmediato y anulara la decisión del TSE, mientras esa Corte analizaba y resolvía a fondo el asunto.

Ese amparo le fue rechazado, así que el MLP solicitó un día después a la Corte Constitucional, el máximo tribunal en materia constitucional, un recurso de apelación, para que revisara el caso y ordenara a la CSJ admitir el amparo provisional, lo cual significaría que continuaba la lucha por la inscripción de Cabrera y Rodas.

Ese recurso de apelación es el que la Corte de Constitucionalidad ha negado el jueves 2.

Pero la Corte Suprema de Justicia no emitió aún un fallo definitivo ante el amparo, sino solo una posición provisional. Por ello, cuando por fin lo emita, y si es negativo a los intereses del MLP, Cabrera y Rodas pueden, nuevamente, recurrir a la Corte de Constitucionalidad, como último cartucho.

Pero pareciera que la suerte está ya echada.

En un tuit, el mismo jueves 2, Rodas escribió: “La justicia constitucional ha negado mi derecho constitucional de ser electo y a la población le niega el derecho a elegir libremente. Esperamos la sentencia del amparo de la CSJ y el pronunciamiento de la @CIDH Nuestra lucha sigue”.

Las élites políticas y económicas de Guatemala se empeñan en bloquear la candidatura de la lideresa indígena Thelma Cabrera, dice Sonia Nimacachi, una mujer maya cachiquel dedicada a la venta de golosinas en Santa Catarina Palopó, en el suroeste del país. Ella volvería a votar por Cabrera, si finalmente se permite su candidatura.

Segundo intento de Cabrera

La lideresa indígena busca participar por segunda ocasión en la lucha por la presidencia. Su primera vez fue en las elecciones del 2019, cuando no logró captar del todo el voto indígena.

“Yo me atrevería a pensar que la mayoría de la población indígena no votó por ella, por esos prejuicios inculcados, que es mujer y además indígena, no profesional, son cuestiones que no tienen nada que ver con la dignidad y la calidad de persona”, argumentó Silvia Menchú.

Agregó que los partidos de derecha han sido aliados de las iglesias evangélicas del país, por medio de las cuales mantienen en la sumisión a esos segmentos indígenas que terminan apoyando a partidos conservadores, y no a una candidata que viene de su cultura maya.

Para el caso, dijo que en Santa Catarina Palopó, con 6000 habitantes, hay solo una escuela para cubrir la educación primaria y básica, “pero hay unas 15 iglesias evangélicas”.

Con el veto del TSE a las aspiraciones de Cabrea y de Rodas se pone en riesgo la credibilidad de los comicios, advirtieron el 27 de febrero Human Rights Watch (HRW) y la Oficina en Washington para Asuntos Latinoamericanos (Wola).

En un pronunciamiento conjunto, ambas organizaciones señalaron que el rechazo de la autoridad electoral a aspirantes a candidatos “está basado en fundamentos dudosos, pone en riesgo derechos políticos y menoscaba la credibilidad del proceso electoral”.

“El proceso electoral se está desarrollando en un contexto de deterioro del Estado de derecho, en el cual las instituciones responsables de supervisar las elecciones tienen escasa independencia o credibilidad”, manifestaron.

[Fotos: Edgardo Ayala / IPS, salvo cuando se indica – fuente: http://www.ipsnoticias.net]

Mario Vargas Llosa

Escrit per Bernat Dedéu

Mario Vargas Llosa ha ingressat a l’Acadèmia dels enemics del nord, i és el primer escriptor en llengua no francesa que hi és comptat d’ençà de la seva fundació (poca broma: 1634, by cardenal Richelieu). A mi m’agrada molt en Varguitas, i no només perquè l’autor de Conversación en La Catedral La guerra del fin del mundo m’hagi regalat tantes hores d’excel·lent lectura, i també perquè la seva militància liberal (per molt que imperialista; vaja, espanyola) tregui de polleguera els cretins comunistoides de tot el món, sinó sobretot perquè és un mirall perfecte de la nostra petitesa.

Ahir mateix, els mitjans de la tribu es feien ressò de l’acte en qüestió a París (mira que odio els gavatxos, però quina meravella, amb aquelles espases i els uniformes militars, equiparant la sang i la lletra, quins putos jefes!), amb l’únic desig d’emfasitzar els instants en què Varguitas conversava amb el Rei emèrit i els lapsus verbals que l’edat i l’emoció provocaven en l’escriptor peruà. Quina corrua d’imbècils escampem pel món! Abans d’intentar ésser una nació independent, hauríem de tenir la mínima educació, i no només respectar d’entrada coses molt bàsiques com ara l’altíssima genialitat d’un escriptor extraordinari, sinó també capir que les nostres tares mentals han de posar-se entre parèntesis quan glossem la coronació d’un escriptor que ha aconseguit formar part de dues de les acadèmies més importants del món.

Vargas Llosa convida el rei emèrit al seu vespre de gala, i ben fet que fa, car l’escriptor vol rodejar-se d’allò que estima i dels símbols en els quals creu. No són els meus, ni comparteixo la seva visió de moltes coses de la vida (començant pel meu propi país). Però això tant li fot i és de minimíssima importància davant del relleu d’un home de lletres majúscul. Si Varguitas enyora la Barcelona postfranquista (vaja, espanyola), pels motius que sigui (i en té, de motius), és una cosa que cal entendre degut a la formació i biografia del mateix autor. Si Vargas blasma el nacionalisme català i troba a faltar els dies en què els independentistes eren quatre ancians motivats xirucaires, per molt esbiaixada que sigui la seva mirada, és perquè defensa la lletra de la seva llengua amb dignitat imperial i això nostre li sembla una cosa de segona (tot i que ho conegui molt més, dit sigui de passada, que molts dels exegetes de la tribu). I si ho fa només perquè li convé, assolida la glòria humanística, doncs ben fet que fot.

Tot això són galindaines, perfavort, perquè aquí l’important sempre és la fita, la consecució de l’Olimp. Què et molesta veure Vargas a l’Acadèmia amb el rei emèrit? Doncs primer torna a l’escola, entén la dimensió històrica descomunal de Joan Carles I, i després calla una mica. Que t’agradaria que fos de la CUP? Doncs consolat amb els tuits article de David Fernàndez a l’ARA. Us molesta la pompa francesa? Doncs guaiteu l’ingrés d’Isona Passola a l’Acadèmia de Bones Lletres, que fa més per vosaltres.  Però deixeu en pau els grans escriptors i, si en parleu, limiteu-vos a agrair-los la seva lletra, i la conseqüent i infinita paciència amb els ignorants. I llegiu Varguitas, coi.

Tòtils.

 

[Foto: Europa Press – font: http://www.eltemps.cat]

El sacerdote catalán ha fallecido después de llevar varios días ingresado en un centro médico en Bolivia, país al que emigró cuando solo tenía 17 años

El sacerdote jesuita Xavier Albó, en una imagen de archivo.  (JESUITAS DE BOLIVIA / EP)

El sacerdote jesuita español Xavier Albó Corrons ha fallecido este viernes a los 88 años después de llevar varios días ingresado en un centro médico en la ciudad de Cochabamba, en el centro de Bolivia, con un cuadro de salud delicado.

« La Compañía de Jesús en Bolivia desea comunicar que Xavier Albó, sí ha partido a la casa del Dios y recibe de él un abrazo amoroso. Damos gracias por la vida compartida con nuestro compañero », ha informado la organización eclesiástica a través de un comunicado en la red social Facebook.

El pasado domingo los jesuitas informaron de que Albó tuvo que ser hospitalizado ya que su estado de salud era « muy delicado », por lo que recibiría atención médica especializada y el cuidado de la comunidad jesuita.

Albó, nacido en el municipio barcelonés de La Garriga, fue trasladado el martes a la residencia Nuestra Señora de la Esperanza, donde ha pasado sus últimos días, según ha recogido la Agencia Boliviana de Información (ABI).

Fotografía de archivo fechada el 5 de abril de 2016, del jesuita Xavier Albó durante una ceremonia donde fue condecorado por Evo Morales con el Cóndor de los Andes en La Paz. Autor: Martín Alipaz / EFE

Durante el velatorio, el sacerdote Antonio Menacho recordó varios momentos que compartió con Albó, como la llegada de ambos a Bolivia en 1952, así como los votos y la ordenación presbiteral que también compartieron, aunque desarrollaron « un apostolado muy distinto ».

Menacho destacó el carácter alegre de Albó, pues aseguró que « nunca » lo vio « triste o pesimista », además destacó su fructífero legado académico como antropólogo y lingüista, pues conoció como nadie « todas las etnias » de Bolivia. Hace unos siete años, Albó « tuvo varios derrames cerebrales », por lo que tuvo que someterse a varias operaciones en la cabeza y aun así « ha podido vivir alegremente », remarcó Menacho.

Varias personalidades bolivianas han lamentado el deceso de Albó, como el presidente del país, Luis Arce, que en Twitter destacó que su vida « fue el claro ejemplo de que la revolución y la religión pueden ir de la mano ».

Por su parte, el exmandatario Evo Morales se refirió a Albó como un « religioso e intelectual comprometido con la lucha por la dignidad » de los pueblos indígenas y resaltó que su pensamiento « sirvió de base para la construcción del Estado Plurinacional » en Bolivia.

« Su compromiso de vida, su fe y su inestimable aporte intelectual para comprender mejor a la sociedad, en busca de justicia, igualdad e inclusión, nos dejan un legado imperecedero », expresó el también expresidente Carlos Mesa.

Estudio de las lenguas y las poblaciones indígenas

Albó nació en La Garriga (Barcelona, España) en 1934, fue jesuita, lingüista, investigador y antropólogo, en 1952 llegó a Bolivia y dedicó gran parte de su vida al estudio de las lenguas y las poblaciones indígenas.

También se recuerda a Albó por participar en la huelga de hambre junto al también jesuita español Luis Espinal y la dirigente minera Domitila Chungara que forzó la salida de la Presidencia de Bolivia del dictador Hugo Bánzer Suárez (1971-1978).

Tiene varios libros publicados y ganó distinciones como la condecoración como Doctor Honoris Causa de la Universidad Mayor de San Andrés de La Paz y recibió la orden de Cóndor de Los Andes en el grado de Caballero en 2016, la máxima condecoración otorgada en el país.

 

[Fuente: http://www.lavanguardia.com]]

Fatos indicam: fascistas tentaram no Brasil um Capitólio aperfeiçoado, mas faltou-lhes mobilização. Apoio empresarial e militar precisa ser cortado. Mas para dissipar a ameaça falta uma democracia vibrante, que se estenda às maiorias e as acolha.

Escrito por Boaventura de Sousa Santos

Ocorreu em Brasília no dia 8 deste mês, uma semana depois da tomada de posse do presidente Lula, um acontecimento que só tomou de surpresa quem não quis ou não se pôde informar sobre os seus preparativos amplamente difundidos nas redes sociais. A ocupação violenta dos edifícios dos poderes legislativo, executivo e judiciário e dos espaços circundantes, bem como a depredação de bens públicos existentes nestes edifícios por parte de manifestantes de extrema-direita, configuram actos de terrorismo planeados e minuciosamente organizados pelos seus cabecilhas. Trata-se, pois, de um acontecimento que põe seriamente em causa a sobrevivência da democracia brasileira e que, pelo modo como ocorreu, pode amanhã ameaçar outras democracias no continente e no mundo. Convém, pois, analisá-lo à luz da importância que tem. As características e as lições principais são as seguintes:

  1. O movimento de extrema-direita é global e as suas ações a nível nacional beneficiam das experiências antidemocráticas estrangeiras e muitas vezes agem em aliança com elas. É notória a articulação da extrema-direita brasileira com a extrema-direita norte-americana. O conhecido porta-voz desta, Steve Bannon, é amigo pessoal da família Bolsonaro e tem sido uma figura tutelar da extrema-direita brasileira desde 2013. Além das alianças, as experiências de um país servem de referência a outro país e constituem uma aprendizagem. A invasão da Praça dos Três Poderes em Brasília é um copia “melhorada” da invasão do Capitólio em Washington em 6 de janeiro de 2020, aprendeu com esta e tentou fazer melhor. Foi organizada com mais detalhes, procurou trazer muito mais gente a Brasília, e utilizou várias estratégias para que a segurança pública democrática se sentisse tranquilizada de que nada anormal aconteceria. Os cabecilhas tinham por objetivo ocupar Brasília com pelo menos um milhão de pessoas, criar o caos e permanecer o tempo necessário para permitir a intervenção militar que pusesse fim às instituições democráticas.
  2. Pretende-se fazer acreditar que se trata de movimentos espontâneos. Pelo contrário, são organizados e com capilaridade profunda na sociedade. No caso brasileiro, a invasão de Brasília foi organizada a partir de diferentes cidades e regiões do país, e em cada uma delas havia líderes identificados com número de telefone para poderem ser contactados pelos aderentes. A participação podia ter várias formas. Quem não pudesse viajar para Brasília tinha missões a cumprir nos seus locais, bloqueando a circulação de combustíveis e do abastecimento dos supermercados. O objetivo era criar o caos pela carência de produtos essenciais. Alguns se lembrarão das greves de caminhoneiros dos combustíveis que precipitaram a queda de Salvador Allende e o fim da democracia chilena em setembro de 1973. Por sua vez o caos em Brasília tinha objetivos precisos. Foi invadida a sala de estratégia do Gabinete de Segurança Institucional, situada no porão do Palácio do Planalto, de onde foram furtados documentos sigilosos e armamento ultratecnológico, o que demonstra que havia treinamento e espionagem. Também foram encontradas cinco granadas no Supremo Tribunal Federal e Congresso Nacional.
  3. Em países democráticos, a estratégia da extrema-direita assenta em dois pilares: (1) Investir fortemente nas redes sociais para ganhar as eleições com o objetivo de, se as ganhar, não usar o poder democraticamente nem sair do poder democraticamente. Foi assim com Donald Trump e com Jair Bolsonaro enquanto presidentes. (2) No caso de não ganhar, começar desde cedo a questionar a validade das eleições e declarar que não aceita outro resultado senão a sua vitória. O programa mínimo é perder por pequena margem para tornar mais crível a ideia da fraude eleitoral. Foi assim nas últimas eleições nos EUA e no Brasil.
  4. Para ter êxito, este ataque frontal à democracia necessita de ter o apoio de aliados estratégicos, quer nacionais, quer estrangeiros. No caso dos apoios nacionais, os aliados são forças antidemocráticas, tanto civis como militares, instaladas no aparato do governo e da administração pública que, por ação ou por omissão, facilitam as ações dos revoltosos. No caso brasileiro, é particularmente clamorosa a conivência, passividade e se não mesmo cumplicidade das forças de segurança do Distrito Federal de Brasília e dos seus dirigentes. Com a agravante de que esta região administrativa, por ser a sede do poder político, recebe receitas federais avultadíssimas com o específico propósito de defender as instituições. No caso brasileiro, é também escandaloso que as Forças Armadas se tenham mantido em silêncio, sobretudo quando era conhecido o propósito dos organizadores de criar o caos para provocar a sua intervenção. Por outro lado, as Forças Armadas toleraram que se instalassem acampamentos de manifestantes em frente aos quartéis, uma área de segurança militar, e aí permanecessem durante dois meses. Foi assim que a ideia do golpe prosperou nas redes sociais. Neste caso, o contraste com os EUA é gritante. Quando foi da invasão do Capitólio, os chefes militares norte-americanos fizeram questão de vincar a sua defesa da democracia. Neste sentido, a nomeação do novo ministro da DefesaJosé Múcio Monteiro, que parece apostado num bom e reverencial relacionamento com os militares, não augura nada de bom. É um ministro problemático depois de tudo o que se passou. O Brasil está pagando um preço alto por não ter punido os crimes e os criminosos da ditadura militar (1964-1985), sendo certo que alguns crimes nem sequer prescreveram. Foi isso que permitiu ao ex-presidente Bolsonaro elogiar a ditadura, prestar honras aos torturadores militares e nomear militares, alguns fortemente comprometidos com a ditadura, para cargos importantes de um governo civil e democrático. Só assim se explica que se fale hoje de perigo de golpe militar no Brasil, mas não no Chile ou na Argentina. Como se sabe, nestes dois países os responsáveis pelos crimes da ditadura militar foram julgados e punidos.

  5. Para além dos aliados nacionais, são cruciais os aliados estrangeiros. Tragicamente, no continente latino-americano, os EUA têm sido tradicionalmente o grande aliado de ditadores, quando não mesmo o instigador dos golpes contra a democracia. Acontece que, desta vez, os EUA estiveram do lado da democracia e isso fez toda a diferença no caso do Brasil. Estou convencido de que se os EUA tivessem dado os habituais sinais de encorajamento aos candidatos a ditadores, estaríamos hoje perante um golpe consumado. Infelizmente, e à luz de uma história de mais de cem anos, esta posição dos EUA não se deve a um repentino zelo da defesa internacionalista da democracia. A posição dos EUA foi estritamente determinada por razões internas. Apoiar o bolsonarismo de extrema-direita no Brasil era dar força à extrema-direita trumpista norte-americana que continua a acreditar que a eleição de Joe Biden foi o resultado de fraude eleitoral e que Donald Trump será o próximo presidente dos EUA. Aliás prevejo que manter uma forte extrema-direita no Brasil seja importante para os desígnios da extrema-direita norte-americana nas eleições de 2024. É de prever que se pretenda criar uma situação de ingovernabilidade que dificulte ao máximo a atuação do presidente Lula nos próximos anos. Para que isso não aconteça é necessário que os golpistas e depredadores sejam duramente punidos. E não só eles, mas também os seus mandantes e financiadores.

  6. Para garantir a sustentabilidade da extrema-direita é necessário ter uma base social, dispor de financiadores-organizadores e de uma ideologia suficientemente forte para criar uma realidade paralela. No caso do Brasil, a base social é ampla, dado o caráter excludente da democracia brasileira que faz com que largos setores da sociedade se sintam abandonados pelos políticos democráticos. O Brasil é uma sociedade com grande desigualdade socioeconómica agravada pela discriminação racial e sexual. O sistema democrático potencia tudo isso ao ponto de o Congresso brasileiro ser mais uma caricatura cruel do que uma representação fiel do povo brasileiro. Se não for objeto de profunda reforma política, irá tornar-se totalmente disfuncional. Nestas condições, há um amplo campo de recrutamento para mobilizações de extrema-direita. Obviamente que a grande maioria que delas participa não é fascista. Apenas quer viver com dignidade e desacreditou que isso seja possível em democracia.

Os financiadores-organizadores parecem ser, no caso do brasileiro, setores do baixo capital industrial, agrário, armamentista e de serviços que foram beneficiados pela (des) governação bolsonarista ou com cuja ideologia mais se identificam. No que respeita à ideologia, ela parece assentar em três pilares principais. Em primeiro lugar, a reciclagem da velha ideologia fascista, ou seja, a leitura reacionária dos valores de DeusPátria e Família, a que juntam agora a Liberdade. Trata-se sobretudo de defender incondicionalmente a propriedade privada para com isso (1) poder invadir e ocupar a propriedade pública ou comunitária (territórios indígenas), (2) defender eficazmente a propriedade, o que implica armar as classes proprietárias, (3) ter legitimidade para rejeitar qualquer política ambiental e (4) rejeitar os direitos reprodutivos e das sexualidades, em particular o direito ao aborto e os direitos da população LGBTIQ+.

Em segundo lugar, a ideologia implica a necessidade de criar inimigos a destruir. Os inimigos têm várias escalas, mas a mais global (e abstrata) é o comunismo. Quarenta anos depois de, pelo menos no hemisfério ocidental, terem desaparecido os regimes e os partidos que defendam a implantação de sociedades comunistas, este continua a ser o fantasma contraditoriamente mais abstrato e mais real. Para entender isso é preciso entrar em linha de conta com o terceiro pilar da ideologia de extrema-direita: a criação incessante e capilarizada no tecido social de uma realidade paralela, imune à confrontação com a realidade real, levada a cabo pelas redes sociais e pelas religiões reacionárias (igrejas evangélicas neopentecostais e católicas antipapa Francisco) que com facilidade ligam comunismo e aborto e assim instigam o medo abissal nas populações indefesas, tudo facilitado por estas há muito terem perdido a esperança de ter uma vida digna.

A tentativa de golpe no Brasil é um aviso à navegação. Os democratas brasileiros, latino-americanos, norte-americanos e, afinal, de todo o mundo devem levar muito a sério este aviso. Se o não fizerem, amanhã os fascistas não se limitarão a bater à porta. Certamente a arrombarão sem cerimónia para entrar.

 

[Fonte: http://www.ihu.unisinos.br]

La cooperativa Col·lectivaT treballa per contribuir en la lluita contra els processos de minorització de les comunitats i pobles del món, sobretot lingüística, per crear un espai de qualitat per a les llengües minoritzades i minoritàries.

L’equip de la cooperativa Col·lectivaT està format, de moment, per quatre persones: la Özgür Güneş Öztürk, l’Alp Öktem, la Clara Basiana i la Pelin Doğan. Font: Col·lectivaT

Escrito por Marta Catena

La Güneş, l’Alp, la Pelin i la Clara són quatre persones de professions i orígens diferents unides per una sèrie de valors, objectius, principis i propòsits comuns: la lluita per la transformació social, a través de la justícia local i global, per revertir els processos de minorització de diferents comunitats i col·lectius, específicament el de les llengües minoritàries i minoritzades, com són l’aranès, el català, el gallec, el kurd, l’amazic… entre moltes altres.

La cooperativa Col·lectivaT se centra, principalment, en tecnologies d’idiomes i en la creació, en aquest context, d’espais de qualitat de les llengües en el món digital, a través de traductors automàtics, eines de reconeixement de veu i de parla i recol·lecció de corpus de dades de diferents idiomes, per tal d’erradicar les desigualtats entre llengües i trencar la bretxa lingüística i la discriminació a les quals les sotmet la societat actual.

Hem parlat amb les sòcies fundadores Özgür Güneş Öztürk i Alp Öktem per aprofundir en la tasca de la cooperativa.

Per què vau decidir engegar el projecte Col·lectivaT?

Özgür Güneş Öztürk (Ö.G.Ö.): Principalment, volíem crear una alternativa laboral al treball assalariat precari per trencar amb el sistema capitalista vigent i contribuir a la transformació social gràcies als principis del feminisme, l’anticapitalisme, la lluita contra les formes de dominació lingüística, nacional, ètnica… Un dels nostres objectius principals és fer accessible les realitats de diferents territoris i llengües per unir-los.

Alp Öktem (A.Ö.): A més, venim de camins que, probablement, hi havia poques possibilitats que es trobessin. La Güneş és sociòloga, jo soc informàtic especialitzat en idiomes, i les altres companyes són arquitectes i periodistes. Busquem un propòsit social amb tota la nostra experiència i coneixement per arribar a una transformació social. Un dels nostres valors és la multidisciplinarietat.

Quins serveis oferiu?

Ö.G.Ö.: Tenim quatre línies de treball: Serveis Lingüístics, Recerca i Formació, Tecnologia Lingüística, i Assessorament i Acompanyament. Els tipus de serveis que oferim en el primer àmbit mencionat són traduccions literàries, d’articles, informes, materials informatius… i també subtitulacions de projectes audiovisuals, transcripcions d’entrevistes i classes de turc.

Els temes que tracten els projectes en els quals col·laborem, normalment són la justícia global, els drets col·lectius o el coneixement lliure, i les llengües utilitzades són el català, el castellà l’anglès, el turc, l’àrab i el kurd. No ho traduïm tots nosaltres, sinó que també treballem amb persones professionals i expertes traductores.

Serveis Lingüístics quines accions concretes desenvolupa?

Ö.G.Ö.: Per exemple, vam fer la traducció del llibre ‘Arrestados’, de Can Dündar, un periodista exiliat de Turquia a Alemanya, i el vam publicar a l’editorial Descontrol. També subtitulem curtmetratges i documentals del projecte de cooperació ‘Càmeres i Drets’, impulsat pel Centre Internacional Escarré per a les Minories Ètniques i les Nacions (CIEMEN).

Pel que fa a Tecnologia Lingüística, en què esteu treballant?

A.Ö.: Som expertes en diferents eines tecnològiques, com la traducció automàtica, el reconeixement de veu, la síntesi de parla i les assistents virtuals, entre d’altres. Oferim consultoria, col·laborant amb l’entitat Clear Global, per a difondre informació de contextos humanitaris. A més, creem les nostres pròpies campanyes i productes.

Algun exemple més concret és el sintetitzador de veu ‘Catotron’, ja que vàrem crear el nostre primer corpus en català i ens hi hem centrat des dels inicis. Un projecte molt més enfocat al patrimoni cultural és el que tenim amb l’idioma judeo-castellà, parlat per les jueves exiliades a la península ibèrica, pel qual vam crear un traductor automàtic. Finalment, hem realitzat una campanya per recollir dades en aranès, el projecte Araina, i treballem amb la creació d’un sintetitzador de parla en gallec.

« Volem fer accessible les realitats de diferents territoris i llengües per a unir-los« 

I en l’àmbit d’Assessorament i Acompanyament?

Ö.G.Ö.: En aquest eix, el que intentem fer és acompanyar entitats del tercer sector o de segon nivell en les seves planificacions, ja siguin de comunicació i execució com de processos estratègics. Les entitats que atenem també actuen per la lluita contra aquestes estructures hegemòniques. Per exemple, hem treballat amb la Plataforma Unitària Contra les Violències de Gènere i amb la Coordinadora d’ONGD i altres Moviments Solidaris de Lleida. Aquesta secció la porta la nostra companya Clara Basiana.

M’agradaria matisar que els nostres eixos de treball no són àmbits independents entre ells i no estan pensats només per donar més dignitat i benestar al nostre espai laboral, sinó que d’aquests quatre eixos volem intervenir a aquesta transformació social que d’alguna manera desitgem i somiem que passi.

Un dels àmbits de treball de la cooperativa és Tecnologies Lingüístiques, en el qual elaboren accions per incloure llengües minoritzades al món digital. Font: llicència CC Unsplash

Per què és tan important donar el servei que oferiu?

Ö.G.Ö.: Per a nosaltres, l’idioma és l’element principal de les identitats. A través de la llengua comencem a comprendre el món, és el nostre mitjà d’expressió. Les nacions o els pobles les llengües i identitats dels quals estan en un moment de minorització, principalment, pateixen de desigualtats.

En l’àmbit de la tecnologia, per exemple, pateixen una bretxa tecnològica perquè no hi ha recursos ni interès per digitalitzar aquestes llengües. Les seves realitats socials són més desconegudes perquè són minoritzades i no disposen de les mateixes reines per donar a conèixer les seves realitats socials. Els seus productes literaris o qualsevol projecte artístic que s’expressa amb aquestes llengües també es queda en un segon pla.

Per tant, lluiteu per destacar la importància de la llengua en aquests processos de minorització social.

A.Ö.: Exacte. A més, nosaltres oferim una perspectiva de persones d’origen migrant. És un element molt important. Les persones que vam fundar, des dels inicis, la cooperativa, hem viscut un procés de migració extracomunitària, som d’origen turc. Per tant, aquesta experiència ens ajuda a veure quins són els espais on cal intervenir per lluitar contra aquestes desigualtats.

« Nosaltres oferim una perspectiva de persones d’origen migrant« 

Quines situacions detecteu de les realitats de les llengües minoritàries i minoritzades?

A.Ö.: No hem d’anar molt lluny per veure les desigualtats dels idiomes. Aquí a Catalunya hi ha bretxa lingüística i discriminació. A Europa hi ha moltes llengües minoritzades i oprimides que pateixen molt per aconseguir un espai de qualitat al món digital. A part, en una ciutat com Barcelona on viuen persones migrants de tants orígens diferents, hi ha molts més idiomes.

A partir d’aquí sorgeixen problemes. Totes les persones que no dominen el català i el castellà, durant l’època de pandèmia, què han fet? Els protocols mèdics I els mitjans de comunicació només s’expressen en idiomes escollits. Nosaltres vam engegar el projecte ‘Suport Mutu’, amb el qual vam transmetre informació necessària en xinès, indi i urdú dins la situació d’emergència que vam viure.

Què considereu que posa en valor la vostra tasca?

A.Ö.: Una cosa que ens diferencia, en contextos de tecnologia d’idiomes, és que treballem per al poble des del poble. Coneixem Siri gràcies a Apple, traductors automàtics gràcies a Google i Alexa gràcies a Amazon. Tot s’origina a Silicon Valley, amb els seus valors, principis i amb els seus interessos de mercat, que són altres càlculs que no tenen en compte els contextos locals de moltes parts del món. Escullen l’idioma majoritari per promocionar el seu producte. Per lluitar i cobrir aquest espai amb les llengües minoritàries estem nosaltres.

D’esquerra a dreta, Özgür Güneş Öztürk i Alp Öktem, sòcies fundadores de la cooperativa Col·lectivaT.

Quins són els vostres reptes de futur?

Ö.G.Ö.: El repte principal és arribar a tenir la màxima sostenibilitat de la cooperativa sense deixar de créixer i mantenir-nos ferms amb els nostres principis. En termes més concrets, cap a la tardor 2023, volem elaborar un projecte de recerca, centrat al territori del Kurdistan de Turquia, per observar i compartir amb la societat catalana la seva situació, especialment després que hagin passat cinc anys des que els ajuntaments estan en mans de tuteles judicials.

L’Alp, per exemple, està cuinant una idea sobre com la tecnologia lingüística pot anar a favor dels drets del col·lectiu LGTBI+. Sobretot, volem créixer de manera sostenible, fent tecnologia lingüística d’acord amb les necessitats dels col·lectius i dels pobles.

[Font: http://www.xarxanet.org]

Escrito por Sérgio de Almeida Correia

Lula não é, à partida, um nome simpático. O molusco cefalópode não é um bicho atractivo no seu aspecto viscoso e fusiforme, com a enorme massa visceral que faz parte do seu corpo, colocando-se entre a cabeça e os tentáculos. Confesso, porém, que, quando frescas, jovens, viçosas e macias, aprecio saboreá-las.

Ora, isto é tudo o que não se pode dizer de Lula. Não do cefalópode, mas do operário metalúrgico que pela terceira vez, depois de libertado da prisão e politicamente ressuscitado, tomou posse como presidente do Brasil. Este Lula não tem seguramente a elegância, a beleza, os olhos ou o bambolear gingão de uma garota de Ipanema ou do Leblon. Não é fresco, nem jovem, nem viçoso, nem consta que seja macio.

Bem pelo contrário, este vem já curtido por dois mandatos anteriores, por vários escândalos ou situações menos claras, processos judiciais, prisão e, perdoe-se-me a expressão, muita « sacanagem » que também lhe saiu ao caminho, como foi a de um tal Moro de triste memória, que aparentemente impoluto e incorruptível usou técnicas de cafajeste, atropelando a lei ao jeito bolsonarista para levar a água ao seu moinho, até ser politicamente recompensado, o que de nada lhe serviu.

Não sendo neste velho samba-enredo apreciador do personagem Lula – o derrotado Ciro Gomes faz muito mais o meu estilo de político –, admito que, todavia, esses possam ser os seus grandes trunfos no mandato que ontem iniciou, desde que tenha sabido aprender com os erros passados.

Dele não se espera que enverede pelo populismo boçal do seu antecessor, nem que se comporte como uma elegante misse, distribuindo sorrisos e carícias à direita e à esquerda como forma de manter equilibrado o difícil presidencialismo de coligação – uma particularidade brasileira – em que vai ser obrigado a acomodar-se e mover-se para poder governar e dar aos brasileiros aquilo que tanto desejam e merecem.

Se o vice-presidente Alckmin, seu opositor nas presidenciais de 2006, e agora investido em funções que poderão ser essenciais para garantir os necessários apoios nos trade-off do Congresso, com o Senado e a Câmara dos Deputados, poderá ser um trunfo precioso, só o tempo o dirá.

Registo, para já, a forma como foi recebido e investido, a clareza das suas palavras nos discursos proferidos, que não permite segundas interpretações e lhe condicionará o mandato, bem como a presença, no que foi um record, de dignitários estrangeiros à sua posse.

E quanto a este ponto não posso deixar de sublinhar a forma como o Brasil, depois do modo indigno e humilhante como se comportou nos últimos anos o tropa-trolha que ocupou o Palácio do Planalto, voltou a cumprimentar, antes e depois da posse, e a tratar e receber o presidente português. Não por ser Marcelo, mas apenas porque lá esteve em representação de Portugal, num gesto que também não passou despercebido aos milhares de brasileiros que vivem no nosso país.

E também a referência carinhosa que lhe foi feita pelo presidente do Senado, Rodrigo Pacheco, sem soberba ou complexos coloniais, imbuído do espírito que devia, deve, sempre presidir às relações entre dois países que partilham a mesma herança secular, a língua, muitas vezes as paixões e até os defeitos.

Não será fácil reerguer um país que caminhava a passos largos para o desmantelamento das suas estruturas, e ao mesmo tempo devolver a esperança e o pão aos favelados da vida, reentrando no caminho da normalidade, devolvendo dignidade ao Estado e às instituições, cumprindo o desígnio de desmatamento zero da Amazónia, reerguendo os alicerces do estado de direito, da legalidade e da justiça, reforçando a autoridade do Estado federal, a segurança de pobres e ricos, de brancos, pretos, amarelos e mestiços, qualquer que seja o seu credo, opção ideológica ou preferência sexual.

O Brasil é demasiado grande, diferente (bastou ver o minuto de silêncio por Pelé e o papa Bento XVI, que antecedeu a posse, ou ouvir o episódio da caneta de Lula vinda do Piauí) e importante no contexto mundial para poder ser governado à balda, distribuindo « propina » a torto e a direito, escondendo o lixo debaixo do tapete ou promovendo o garimpo ilegal.

Lula da Silva tem uma hipótese única de ser recordado pelas melhores razões. Oxalá que não a desperdice, porque também não consta, mesmo sendo Deus brasileiro, que Este esteja disposto a escrever uma segunda vez sobre linhas tortas.

Não deixe o samba morrer, moço.

Boa sorte, Brasil.

 

[Fonte: delitodeopiniao.blogs.sapo.pt]

Em documento, sem-terra avaliam papel do governo Lula. E apresentam suas propostas para reforma agrária agroecológica, agroindústrias cooperativadas, produção de alimentos saudáveis e Plano Nacional de Reflorestamento

 

O Brasil vive a pior crise de sua história, que se manifesta na economia, na sociedade, no aumento da desigualdade social, nos crimes ambientais, na fome, no desespero e falta de perspectiva que atinge mais de 70 milhões de trabalhadores. Tudo isso se aprofundou nos últimos seis anos, após o golpe contra o Governo Dilma e os quatro anos de um governo neoliberal com práticas fascistas e autoritárias.

A vitória política de Lula nas últimas eleições revelou a vontade da maioria dos brasileiros de mudarmos os rumos, retomarmos os caminhos democráticos, para resolver os problemas urgentes da população brasileira. Essa vitória foi fruto de uma ampla aliança social de todas as forças progressistas e, certamente, marcará também um governo de Frente Ampla, com os mais diversos setores ai representados.

O governo Lula terá o desafio fundamental de enfrentar em caráter emergente as necessidades fundamentais do povo, como o combate à fome, ao desemprego, e investimentos pesados em educação e saúde. E no médio prazo debater com toda sociedade um novo projeto de pais, fundado na reindustrialização e na agricultura produtora de alimentos saudáveis, única forma de retomarmos o crescimento econômico com justiça social.

Na agricultura, se enfrentam há décadas três modelos de organização da produção. O latifúndio predador, que enriquece com a especulação imobiliária e da apropriação das riquezas naturais; o agronegócio, que produz apenas commodities agrícolas para exportação, concentrados em apenas cinco produtos (soja, milho, cana, algodão e pecuária bovina). Os fazendeiros enriquecem, mas não pagam impostos à sociedade graças às isenções das exportações e agridem a natureza com o desmatamento, o uso de agrotóxicos e o monocultivo. E o terceiro modelo é da agricultura familiar que, usando mão de obra familiar, protege à natureza e se dedica a produzir alimentos para suas famílias e para o mercado interno.

Nossa Constituição federal exige que a Terra cumpra sua função social, produzindo racionalmente, respeitando a legislação trabalhista e o meio ambiente. Assim como nossa Constituição, defendemos sempre que o latifúndio é antissocial e deve ser banido, e o agronegócio precisa assumir sua responsabilidade socioambiental, adequar-se às necessidades da sociedade, pagar impostos, parar de usar agrotóxicos e dar condições de dignidade os seus trabalhadores.

Defendemos a agricultura familiar e dentro dela a distribuição de terras dos latifúndios, sobretudo nas proximidades das cidades, para que se multipliquem as famílias camponesas produtoras de alimentos.

Defendemos o desmatamento zero. Não precisamos derrubar mais nenhuma árvore. Precisamos, sim, é de um Plano Nacional de Reflorestamento urgente, plantando milhões de árvores, em todo país, em todos os biomas, no campo e nas cidades. Condição necessária para combater as mudanças climáticas que afligem a população em todo território e a todo planeta.

Defendemos que o novo governo deve implementar urgentemente diversas medidas de políticas públicas – como os Programas de Aquisição de Alimentos e de Alimentação Escolar – buscando a soberania alimentar e para que se amplie imediatamente a produção alimentos saudáveis em todo país. E que se usem os mecanismos de aumento de renda, via bolsa família, e aumento do salário mínimo e do emprego para que o povo tenha condições de se alimentar dignamente.

Defendemos o estímulo da agroecologia como um modelo tecnológico que busca produzir alimentos saudáveis, sem agredir a natureza, gerando mais empregos e melhorando a produtividade física das lavouras. Garantindo assim saúde para nosso povo.

Defendemos um programa urgente de implementação de máquinas agrícolas para agricultura familiar, para que possamos aumentar a produtividade do trabalho, diminuindo o sacrifício humano.

Defendemos a implantação de um amplo programa de agroindústrias cooperativadas em todos os municípios, para beneficiar alimentos e gerar emprego e renda para mulheres e jovens no campo.

Devemos combater todas as forças de exploração no campo, como o trabalho escravo e as péssimas condições dos assalariados sem direitos trabalhistas. Devemos combater o garimpo e ação perversa das mineradoras que depredam nosso meio ambiente e riqueza natural apenas em função do lucro privado. Os bens da natureza devem estar subordinados às necessidades de todo o povo.

Defendemos um amplo programa de educação e cultura no meio rural que dê oportunidade a todas as pessoas, em especial aos jovens, que erradique o analfabetismo, ofertando todas formas de escolarização no interior do país, que preserve e fomente as manifestações e expressões culturais do povo.

Combateremos e denunciaremos todas as formas de violência, discriminação, racismo, misoginia, LGBTfobias e intolerância religiosa que foram alimentados pelo bolsonarismo fascista.

Levaremos essas propostas e ideias para o próximo governo Lula e contribuiremos de todas as formas possíveis para que elas sejam aplicadas.

Nossa missão maior é seguir organizando o povo, para que lute por seus direitos, consagrados na constituinte de 1988, pois sabemos que sem mobilização popular não haverá nenhuma mudança verdadeira no país.

Esses são os nossos compromissos que queríamos reafirmar para toda sociedade brasileira, em tempos de crise e de mudanças necessárias.

 

[Imagem: Tarcísio Nascimento – fonte: http://www.outraspalavras.net]

 

 

Chaque jour, un grand témoin évoque pour « La Croix », ce temps singulier de la crise sanitaire du Covid-19 et du confinement. Aujourd’hui, la psychanalyste Marie Balmary médite et questionne les Écritures. Dieu a-t-il quelque chose à voir avec le fléau de la pandémie ? Peut-on lui trouver un sens ?

Propos recueillis par Élodie Maurot

Je n’ai jamais eu autant de mal à écrire un article. La Croix me demande une méditation sur ce que nous vivons actuellement. Je venais de vivre un deuil et un incendie. Et puis sont arrivés pandémie mondiale et confinement. Pas étonnant que je me sois retrouvée devant la question du sens.

Y a-t-il un sens à découvrir ? Autour de moi, on me met en garde. Danger d’y voir une intervention punitive de Dieu dans l’histoire. Ce sont les hommes qui ont fait quelque part une grave erreur sur la vie. La science sait lire les causes. Pas besoin de chercher un sens…

Pas de chance pour moi, cela ne me suffit pas. Je ne peux pas ne pas entendre en moi la question impossible : Dieu est-il pour quoi que ce soit dans ce qui nous arrive à tous ? Des amis m’ont dit : attention, sur ce chemin les pièges sont partout. Dieu n’y est pour rien. Il nous laisse libres, responsables. Il n’intervient pas dans l’histoire. D’ailleurs, a-t-Il bougé lors de la Shoah ? Je réponds : non, il n’intervient pas dans les violences entre humains : a-t-il sauvé Jésus de ses ennemis ? Dieu est hors de cause.

Mais quelque chose grince dans le cœur des croyants si nous affirmons l’absence de Dieu au monde. Puisque même chacun de nous, individuellement, a sans doute un jour espéré, prié peut-être, pour qu’Il intervienne dans son histoire personnelle, pour lui permettre d’échapper à un danger mortel, pour protéger ceux que nous aimons. Ne disons-nous pas, lorsqu’un malheur nous a épargnés : Dieu merci ? Et tant de psaumes L’appellent à notre secours.

Une guerre ? Il me semble que cela ne nous aide pas de choisir ce terme. Un « fléau » plutôt. Mot mystérieux qui, depuis l’Antiquité, suscite une enquête : pourquoi apparaît-il ici maintenant ?

Si le déluge, Babel, la sortie d’Égypte sont des mythes, alors comment Dieu ne serait-il pas lui aussi mythique ?

Je file dans la Bible, la Genèse et l’Exode. On peut croire qu’il s’agit d’événements symboliques, voire mythiques mais non réels. Seulement si le déluge, Babel, la sortie d’Égypte sont des mythes, alors comment Dieu ne serait-il pas lui aussi mythique ?

Un fléau, c’est en général un phénomène qui vient de la nature. D’où qu’il implique le Créateur. J’entraîne le lecteur dans un essai de lecture. Vous allez trouver que j’exagère. D’accord. Exagérons ensemble et voyons ce que cela donne. Pour cela, il me faut revenir beaucoup en arrière.

Je vais reprendre trois interventions divines dans le récit biblique, mais d’abord entendre ce qui est dit dans le Nouveau Testament de Dieu. Pas d’intervention divine – parce que, comme il est écrit (Jean 5, 17), « le Père agit sans cesse ». Action permanente, donc.

Déluge, Babel et la sortie d’Égypte. Les raisons de ces trois « interventions divines » concernent d’abord la perte de l’égalité en dignité entre homme et femme : en Genèse 6, avant le Déluge, les hommes se croient fils des dieux tandis que les femmes ne seraient que des mortelles qu’ils prennent comme ils veulent. Et alors, « la route » qui menait l’humain mâle et femelle à l’image de Dieu est perdue. Les humains ne seront plus « divinisables ». D’où peut-être que Dieu regrette de les avoir faits. Sauf Noé et sa femme, ses fils et leur femme, et des animaux pour refonder la terre.

Babel (Genèse 11) : un rassemblement « mondial », totalitaire : « Toute la Terre… des paroles uniques. » Des slogans qui ne parlent que travail et technique pour se faire un nom unique, construire une ville et une tour dont la tête atteindra le ciel. Là encore la route de la relation entre humains et avec Dieu est perdue. Dieu les disperse sur la surface de la Terre, arrêtant leur asservissement à leur propre puissance. Il confond leur langue, ils ne se comprennent plus et arrêtent de construire.

Et puis l’Égypte (Exode) : Pharaon fait tuer tous les garçons. Il ne restera que des filles que les Égyptiens prendront comme ils veulent. Les hommes hébreux deviennent esclaves. Moïse demande à Pharaon de laisser partir son peuple trois jours au désert pour fêter YHWH. Faire un sabbat, un arrêt. Pharaon refuse. Il y aura alors les dix plaies d’Égypte. À la dixième plaie, le fléau a « réussi » : Pharaon laisse naître les Hébreux.

La mort du corps n’est pas ce qui peut nous arriver de pire. D’ailleurs, n’est-ce pas notre route à tous ? Le danger, c’est la perdition de l’âme

Lorsque j’ai vu écrit à Paris sur un grand magasin « Ouvert tous les dimanches », j’ai pensé : nous sommes donc en Égypte. Notre fléau à nous apparaît maintenant, alors que nous cumulons, en Occident du moins, les trois erreurs racontées dans la Genèse et l’Exode. Nous défaisons la différence homme/femme, donc la relation, nous construisons une mondialisation de plus en plus technique pour atteindre le ciel (l’homme augmenté, l’immortalité) et nous sommes à nous-mêmes nos propres pharaons, nous soumettant à toujours plus de travail – ou bien pas de travail pour ceux qui ne sont pas bons dans cette course-là. Nous n’avions aucun moyen d’arrêter cela. Or, tout s’est arrêté.

Arriverons-nous, maintenant, à sortir de ce mode de vie, avec notre âme, et la nature – elles demandent que s’arrête le désordre mortel de la surconsommation mondiale. Allons-nous lire selon l’Écriture que lorsque l’humanité va « droit dans le mur », comme cela a été tellement dit, alors la nature, la Terre, la vie intervient ? Hasard ou alerte ?

Dans l’Évangile de Matthieu (10, 30), je lis : «Et ne craignez pas ceux qui tuent le corps et qui ne peuvent tuer l’âme ; mais craignez plutôt celui qui peut perdre et l’âme et le corps dans la géhenne. Deux petits passereaux ne se vendent-ils pas pour un sou ? Et pas un d’eux ne tombera en terre sans votre Père. Et pour vous, les cheveux mêmes de votre tête sont tous comptés. » Passereau ou cheveu, pas un d’eux ne tombera sans votre Père. Curieuse formule. Ce n’est pas le Père qui fait tomber, Il est « avec ».

Il y a, dans ce passage de l’Évangile, une autre chose à laquelle je souscris totalement : la mort du corps n’est pas ce qui peut nous arriver de pire. D’ailleurs, n’est-ce pas notre route à tous ? Le danger, c’est la perdition de l’âme. Il ne faudrait pas que les pouvoirs publics nous asservissent maintenant à notre santé.

Nous imaginons comme il va être difficile de changer nos priorités, de quitter des conforts qui nous infantilisent et des bonheurs catastrophiques. Difficile de trouver accès au désir le plus profond dont ce virus peut nous redonner le goût : la relation aux autres, la reconnaissance (y compris financière) de ceux qui servent la vie et pas le profit, qu’ils soient soignants, enseignants, entrepreneurs à tous échelons… Le désir d’être ensemble en paix dans une nature respectée et bénéfique. Ce désir profond auquel le fléau peut nous faire trouver l’accès.

Ce que je (re) découvre : les nouveaux outils pour échanger

Avant le confinement, je me méfiais des nouveaux outils de communication. D’ailleurs, je ne les utilisais pas, à l’exception du téléphone portable. Aujourd’hui, je réalise qu’ils sont plus porteurs de présence que je ne le pensais. Je découvre que l’on peut en faire un bon usage, même si c’est plus fatigant pour soi et pour l’autre. C’est donc qu’il y a de l’énergie dans la présence physique. Nous nous donnons mutuellement de l’énergie quand nous sommes les uns avec les autres. Il y a quelque chose d’un don dans la présence physique que je ne saurais – et ne voudrais – définir. Comme dans la Visitation de Marie à Élisabeth…

J’ai proposé à mes patients de poursuivre le travail au téléphone. Professionnellement, je le préfère à la vidéo, car je ne suis pas pour le face-à-face d’aussi près. J’utilise les autres outils – avec vidéo – pour poursuivre mon travail avec des groupes de recherche et pour les relations de famille, café Skype et apéro Zoom…

Je me suis demandé si je poursuivrais cet usage au-delà de cette période. Je crois que l’impossibilité nourrit quelque chose que le choix ne rendrait pas forcément possible. Si l’on pouvait faire autrement, est-ce que cela marcherait aussi bien ?

Ce qui me frappe également aujourd’hui, c’est que, quand on demande « Comment allez-vous ? », ce n’est plus une formule sans contenu. Comme si la merveille de la vie cessait d’être une évidence banale. C’est un gain pour nous tous. On sort de l’indifférence. C’est une force que la proximité de la mort donne…

———————

Marie Balmary, une psychanalyste en dialogue avec la Bible

Marie Balmary est psychanalyste à Paris. Psychologue clinicienne de première formation, elle poursuit depuis plusieurs décennies une relecture du récit biblique, qu’elle mène avec un groupe de lecteurs ayant l’expérience de la psychanalyse. Ce travail de traduction et de mise en résonance des Écritures avec la psychanalyse a donné naissance à plusieurs ouvrages : Le Sacrifice interdit. Freud et la Bible (Grasset, 1986), La Divine Origine. Dieu n’a pas créé l’homme (Grasset, 1993), Abel ou la traversée de l’Éden (Grasset, 1999), Freud jusqu’à Dieu (Actes Sud, 2010).

 

[Source : http://www.la-croix.com]

 

Escrito por Rubén Armendáriz – CLAE

El domingo 20 de noviembre falleció a los 93 años de edad Hebe de Bonafini, militante argentina por los derechos humanos, cofundadora el 30 de abril de 1977 de la asociación Madres de Plaza de Mayo, organización de madres de detenidos-desaparecidos durante la última dictadura cívico-militar que gobernó Argentina entre 1976 y 1983.

El gobierno decretó tres días de duelo en «homenaje a Hebe, su memoria y su lucha que estarán siempre presentes como guía en los momentos difíciles». El presidente Alberto Fernández despidió “con profundo dolor y respeto a Hebe de Bonafini, Madre de Plaza de Mayo y luchadora incansable por los derechos humanos».

«Queridísima Hebe, Madre de Plaza de Mayo, símbolo mundial de la lucha por los derechos humanos, orgullo de la Argentina. Dios te llamó el día de la Soberanía Nacional… no debe ser casualidad. Simplemente gracias y hasta siempre», escribió la vicepresidenta Cristina Fernández de Kirchner a modo de despedida.

La Asociación Madres de Plaza de Mayo anunció este domingo que las cenizas de su fallecida titular, Hebe de Bonafini, descansarán en la Plaza de Mayo por pedido de la propia dirigente.

En 1977, Hebe sufrió la desaparición de dos de sus hijos –Jorge Omar y Raúl Alfredo– y, un año más tarde, la de su nuera, María Elena Bugnone Cepeda, esposa de Jorge, secuestrados y asesinados por la dictadura cívico militar.

A menos de un año de la instauración de la sangrienta dictadura, las Madres, con sus pañuelos blancos, comenzaron a visitar las redacciones de las agencias noticiosas internacionales, tratando de que sus denuncias trascendieran la férrea censura local.

Madre e hija, la historia de la foto (de Adriana Lestido) símbolo de una resistencia.

En 1978, la Madres mostraron su ronda de todos los jueves en la Plaza de Mayo a la prensa internacional que llegó a la Argentina para cubrir el Mundial de Fútbol, mientras a unos cientos de metros del estadio de River Plata, en el centro de tortura, desaparición y muerte de la Escuela de Mecánica de la Armada se torturaba y asesinaba a sus hijos.

“Antes de que fuera secuestrado mi hijo, yo era una mujer del montón, un ama de casa más –declaró en 1982. Yo no sabía muchas cosas. No me interesaban. La cuestión económica, la situación política de mi país me eran totalmente ajenas, indiferentes. Pero desde que desapareció mi hijo, el amor que sentía por él, el afán por buscarlo hasta encontrarlo, por rogar, por pedir, por exigir que me lo entregaran”, decía, “el encuentro y el ansia compartida con otras madres que sentían igual anhelo que el mío, me han puesto en un mundo nuevo, me han hecho saber y valorar muchas cosas que no sabía y que antes no me interesaba saber. Ahora me voy dando cuenta de que todas esas cosas de las que mucha gente todavía no se preocupa son importantísimas, porque de ellas depende el destino de un país entero; la felicidad o la desgracia de muchísimas familias”, añadió.

«Nosotras vamos a seguir caminando y peleando como siempre. No va a haber punto final mientras haya compañeros militantes que acompañen en esta plaza a los pañuelos blancos. Cuando las madres no estén más, deben ser el reaseguro para que otros puedan caminar alguna vez en libertad».

Hebe ha sido y seguirá siendo por siempre, junto a otras voces de otras madres y abuelas, la conciencia de los silenciados, la palabra de los asesinados, la irreverencia de los que no se sometieron al poder ni aceptaron la irreversibilidad de la historia que se ofrecía como una política del olvido y la reconciliación.

El intelectual Ricardo Foster recordó que la voz de Hebe se levantó cuando la mayoría callaba. La inflexión intempestiva de su palabra, nacida del dolor, reivindicó la dignidad en un país atravesado por la mayor de las indignidades y por las diferentes formas de la complicidad.

Fue una voz destemplada e injuriosa como solo sabe amasarla el habla popular que no buscó eufemismos para golpear en el corazón de la injusticia y del terror, pero que tampoco se calló cuando, ya en democracia, muchos exigían cerrar los expedientes de la dictadura, añadió. Icono internacional de la lucha por los derechos humanos, deja tras de sí más de media vida dedicada a la búsqueda de dos de sus hijos, secuestrados por la dictadura militar en 1977.

Hasta el último día se la vio cada jueves frente a la Casa Rosada, para cumplir rigurosamente con las rondas que desde el 30 de abril de 1977 esas mujeres que plantaron cara a la dictadura siguen dando alrededor de la Pirámide de Mayo. Cuando emprendieron su lucha eran, en su mayoría, amas de casa que buscaban por todos los sitios posibles a sus hijos desaparecidos.

Cuando la policía les dijo que no podían quedarse allí y tenían que circular comenzaron a dar vueltas a la plaza. Hebe de Bonafini tenía 49 años y su vida volvía a empezar.

El 5 de octubre, Hebe participó de la inauguración de una muestra fotográfica dedicada a su vida, titulada Hebe de Bonafini, una madre rev/belada. Allí recordó que había tenido “una niñez alegre, donde uno aprendía a disfrutar de las pequeñas cosas en su infancia”. Allí pidió que se llevase a los niños a ver las fotos que la recordaban, para que mantuviesen encendida la llama de sus batallas.

Las Madres fundaron una universidad, bibliotecas, una radio y hasta una señal de televisión. Tuvo siempre el apoyo del kirchnerismo en su gesta por la trascendencia, mientras enfrentaba con dureza al gobierno neoliberal y negacionista de Mauricio Macri y ahora al de Alberto Fernández, al que consideraba un traidor a la causa del peronismo de izquierda representado por Kirchner.

Las Madres nunca abandonaron la lucha, y Bonafini siempre estuvo allí, al frente, fiel a las posiciones más duras. Cuando Argentina recuperó la democracia en 1983, las Madres se dividieron. Bonafini se aferró a la demanda de “aparición con vida” de sus hijos, mientras que un sector más moderado, que pasó a llamarse Madres Línea Fundadora, se avino a negociar pensiones oficiales con la resignación de que sus “desparecidos” ya no volverían.

Su fallecimiento trajo repercusiones internacionales. Los primeros en expresarse fueron los expresidentes Evo Morales, de Bolivia, y Rafael Correa, de Ecuador.  «Muy triste y consternado por la partida de la hermana Hebe de Bonfini, histórica, muy respetada y querida presidenta de Madres de Plaza de Mayo. Su lucha incansable contra las dictaduras por memoria, verdad y justicia, es un ejemplo….», escribió Morales. Correa, por su parte, señaló: «Gracias por tanto, Hebe heroica y querida. Por ti vamos a vencer».

El Punto Final de 1985

imagenEn enero de 1987, poco después de la aprobación de la Ley de Punto Final, Hebe escribió este texto para la revista Crisis, casi un manifiesto contra la democracia gris, esa que necesitaba aplacar la rebelión. Vale la pena recordarlo en momento en que un filme como “1985” quiere hacer creer a las nuevas generaciones que los héroes fueron dos fiscales nombrados por la dictadura, y no el pueblo que combatió y resistió tantos años de horror, con las Madres como ejemplo permanente:

«Las Madres, desde que asumió el radicalismo, le venimos anunciando al pueblo qué es lo que iba a pasar si nos quedábamos esperando lo que el gobierno prometía. Muchos afirmaron que las madres no entendíamos nada, que no sabíamos de política; que había que esperar y que le teníamos que firmar un cheque en blanco al presidente. Las Madres no quisimos firmar porque estábamos convencidas de que los represores iban a ser perdonados. A nuestros hijos se los llevaron por la complicidad de los partidos políticos; eso no lo tenemos que olvidar.

El doctor (Raúl) Alfonsín acaba de decir: «Me explico el dolor de los familiares, lo hago cabalmente, aunque desde luego no comparto el criterio de quienes tomados por ese dolor, quizás hayan asumido las mismas ideas de los pobres muchachos». Nuestros hijos no eran pobres muchachos.

No nos interesa que el doctor Alfonsín nos comprenda, nos interesa que respete a nuestros hijos, porque si él está en ese sillón es porque ellos dieron su juventud y su vida enfrentando a los asesinos. Nosotros somos los encargados de que así sea: las Madres, los compañeros militantes y los que siguen este camino de reivindicación de su lucha. El único pobre muchacho es el presidente, que está postrado ante los Estados Unidos.

También dijo el doctor Alfonsín que cuando se habla de amnistía se miente, pero el único que miente es él porque esta es una ley de amnistía descarada, por más vueltas que le den.

La Asociación Madres de Plaza de Mayo no ha ido a ver a ningún diputado ni a ningún senador. Más aún, por la radio, noches pasadas, yo he dicho que el senador Gass no merece ser padre del hijo que tuvo, porque ha tenido un hijo muy valiente que fue asesinado por la dictadura, luchando por construir un mundo mejor, cosa que no repite el senador.

El doctor Alfonsín afirmó en otro párrafo: «Paramos en el presente para que la justicia haga lo que tiene que hacer, hay que mirar hacia adelante, unirnos y abrazarnos…» La justicia que hay no sirve, porque es una justicia burguesa, hecha para los burgueses y por los burgueses. Nosotras estamos convencidas de que debemos mirar para adelante, claro que sí; por eso enfrentamos a la feroz dictadura y no abajo de la cama, como dijo el doctor Alfonsín impunemente.

La enfrentamos en plena Plaza de Mayo, donde a él nunca lo vi compartiendo las luchas y los peligros. Por eso queremos mirar para adelante junto con todos, con esos jóvenes a los que él está preparando como nuevas víctimas de la represión, acusándolos de ultras. Creo que el único ultra es él, ultraantidemocrático, pues no permite criticas ni disenso.

Habla de que quiere justicia y no el paredón. Ninguna de nosotras quiere el paredón, porque no hay mejor paredón que 30 años de prisión y a él le falta hombría para hacer que los genocidas paguen sus culpas debidamente, día a día.

45 años de la primera marcha de las Madres de Plaza de Mayo - Asociación Empleados de Comercio de RosarioEl nuevo verso de los radicales es preguntar si tenemos odio. Yo les pregunto a los que dicen que no hay que tener odio, si después de ver cómo fusilaban a nuestros hijos cobardemente, cómo los violaban y torturaban, cómo los asesinaban de rodillas y con los ojos vendado, si después de todo esto alguien puede no tener odio. Quien diga que no, es un falso y un hipócrita.

El doctor Alfonsín expresó finalmente todo lo que sentía desde el primer momento. Lo que prometió en su campaña electoral fue falso: fueron mentiras para ganar votos. Él está dispuesto a pagar todo el costo político necesario, de la misma manera que piensa pagar la deuda externa: postrado ante Norteamérica, comprometido con la política de dominación.

Por eso dice que va a pagar el costo, porque él ya se comprometió cuando hablaba del pacto militar-sindical: solo que se olvidó de agregar que era militar-sindical-radical el verdadero pacto. Por eso estamos ahora endeudados, con salarios de hambre, con cuerpos especiales preparados para reprimir y con leyes que entre gallos y medianoche otorgan la impunidad.

Nosotras vamos a seguir caminando y peleando como siempre. Igual que enfrentamos el documento final de la dictadura, que nos hizo movilizar con más fuerza, ahora lo haremos con la ley radical. No va a haber punto final mientras haya compañeros militantes que acompañen en esta plaza a los pañuelos blancos. Cuando las Madres no estén más, deben ser el reaseguro para que otros puedan caminar alguna vez en libertad, sobre todo con el proyecto que tenían nuestros hijos que era, precisamente, lo contrario de lo que dijo Alfonsin respecto a que negaban la dignidad del hombre.Argentina recuerda con un pañuelazo desde casa a las víctimas de la dictadura argentina | Sociedad | EL PAÍS

Nuestros hijos jamás lucharon por causas innobles ni por ambiciones personales: le enseñaron al país que es la solidaridad, la comprensión y el compartir todo lo que se tiene. En cambio, esto nunca se ve en los que nos gobiernan, que son los únicos que se aumentan los sueldos que tienen viviendas privilegiadas y siempre están listos para obtener las prebendas y los beneficios que les da el poder ejercido sin decencia. Justamente todo lo opuesto de lo que querían nuestros hijos, que siguen siendo el espejo que desnuda la prostitución de la casta gobernante.»

Periodista y politólogo, asociado al Centro Latinoamericano de Análisis Estratégico (CLAE)

 

[Fuente: http://www.estrategia.la]

Pablo Milanés va ser el Fundador de la Nova Troba cubana

Escrit per Alba Solé Ingla

El cantautor cubà Pablo Milanés ha mort aquest dimarts a la nit als 79 anys després de romandre ingressat a Madrid durant més d’una setmana. Milanès, una de les veus més reconegudes de la música cubana, va ser el fundador i artífex del so de la Nova Troba juntament amb altres reconeguts artistes com Silvio Rodríguez i Noel Nicola. Autor de clàssics com Yolanda, Milanés ha publicat més de 40 discos al llarg de la seva carrera i ha obtingut, entre d’altres, el Premi Nacional de Música de Cuba i el Grammy Llatí a l’Excel·lència Musical.

El cantautor cubà va ser hospitalitzat el 12 de novembre a Madrid per « els efectes d’una sèrie d’infeccions recurrents que en els últims tres mesos han vingut afectant al seu estat de salut », segons un comunicat d’aleshores de la seva oficina artística. A partir d’aquell moment va suspendre diverses actuacions que tenia previstes a Pamplona, Ciutat de Mèxic i Santo Domingo. « Aquesta situació clínica -afegia la nota- és secundària a una malaltia oncohematològica que pateix des de fa diversos anys i que li va exigir instal·lar-se a Madrid » a finals de 2017 per rebre tractament.

El comunicat explicava que « de moment ha estat necessari cancel·lar els concerts previstos en les properes setmanes i suspendre tota la seva activitat artística mentre duri aquesta circumstància ». Pablo Milanés ja va haver de cancel·lar el setembre passat algun concert. Una de les seves últimes actuacions en directe va ser el juny passat a l’Havana.

El seu últim concert

« La música ho és tot per a mi, la millor forma que trobo per expressar-me, la millor manera de sentir i fins i tot de pensar. Crec que els músics comptem amb un altre llenguatge molt especial, que ens permet comunicar, això és una cosa única », confessava en una ocasió l’artista, nascut a Bayamo el 24 de febrer de 1943. Milanés afirmava que els seus millors recitals, « els més oberts i espontanis, passen davant del públic de la meva illa ». El juny passat, l’Havana va acollir la seva última actuació a Cuba. I va ser tot un esdeveniment.

Poesia per lluitar contra la política

Fundador de la Nova Troba cubana juntament amb Silvio Rodríguez i el mort Noel Nicola, un moviment musical carregat de caires polítics, Milanés va ser durant les últimes dècades una de les figures de la cultura cubana més crítiques amb el sistema polític de l’illa. « L’any 1992 vaig tenir la convicció que definitivament el sistema cubà havia fracassat i ho vaig denunciar », va declarar després de les protestes antigovernamentals de l’11 de juliol de 2021 a l’illa, les més grans en dècades.

El creador de Para vivir, El breve espacio en que no estás i Amo esta isla, va reiterar llavors la seva confiança en el poble cubà « per buscar el millor sistema possible de convivència i prosperitat, amb llibertats plenes i sense repressió ». El setembre passat Milanes va ser part del centenar d’artistes i intel·lectuals cubans que va subscriure un manifest de la societat civil i es va pronunciar en les xarxes socials per l’impuls de canvis al seu país « dins d’un esperit de sobirania, inclusió i respecte a l’ésser humà, a la seva dignitat i aspiracions més bàsiques. »

[Foto: EFE – font: http://www.elnacional.cat]

A morte do artista foi lamentada por xefes de Goberno e Estado de América Latina e España.

Pablo Milanés nun concerto en Vigo no ano 2019 – Óscar Vázquez

Cuba despediu ao cantautor Pablo Milanés, falecido na madrugada do martes de Madrid aos 79 anos, entre actos solemnes, música e mensaxes de pésame do Goberno da illa e mandatarios do mundo.

Tal e como informa Efe, a noticia non tardou en percorrer o país. Desde primeira hora da mañá os medios oficiais comezaron a dar unha extensa cobertura da traxectoria do artista -fundador, xunto con outros como Silvio Rodríguez, da nova trova- e a radio estatal reproduciu en bucle os éxitos do artista.

Desde Moscova, onde realiza unha visita oficial xunto con boa parte do seu gabinete, o presidente, Miguel Díaz-Canel, enviou as súas condolencias á familia do autor de éxitos mundiais como Yolanda. «Desaparece fisicamente un dos nosos máis grandes músicos. Voz inseparable da banda sonora da nosa xeración», escribiu en Twitter o mandatario.

A mensaxe do Ministerio de Cultura da illa foi no mesmo sentido. No seu sitio web, a institución resaltou a «obra monumental» e as «maxistrais presentacións» do cantautor.

Reaccións internacionais 

A morte de Milanés (Bayamo, oriente de Cuba, 1943) foi lamentada por xefes de Goberno e Estado de América Latina e España. Na súa conferencia matutina, o presidente de México, Andrés Manuel López Obrador, dixo que a morte da icona da nova trova é unha «perda lamentable» para a cultura. «Empezamos enviando un abrazo a familiares, amigos, compañeiros de Pablo Milanés, que faleceu, un gran cantautor que escoitaron moitos as súas cancións. Moitos, moitos», declarou o mandatario.

Tamén se uniu o presidente de Venezuela, Nicolás Maduro, quen se referiu a Milanés como un «grande da trova». Mentres que, o de Colombia, Gustavo Pedro, engadiu que «a arte abandona á música». Do outro lado do Atlántico, o presidente do Goberno español, Pedro Sánchez, utilizou unha das cancións do cantautor para lamentar o seu falecemento.

«Pisaremos as rúas novamente e choraremos aos ausentes no teu nome. A música de Pablo Milanés estará sempre connosco», escribiu.

A morte de Milanés tamén afectou o cantautor cubano Silvio Rodríguez, outro dos pais do movemento e que é, xunto con el, o seu máximo expoñente internacional. Rodríguez publicou no seu blogue a letra de Pablo, unha canción inédita que lle dedicou ao seu compatriota en 1969.

Ambos os músicos interpretaron a dúo temas universalmente coñecidos como «O breve espazo en que non estás» e chegaron a elaborar un álbum conxunto, titulado Cuba nova trova. Haydée Milanés, unha das fillas do artista, expresou a súa gratitude por «os belos e sinceros xestos de amor» recibidos tras o falecemento do seu pai.

Actos na Habana 

Sobre o mediodía, o estatal Instituto Cubano da Música convocou en redes sociais a un concerto en honra de Milanés na zona do Vedado habaneiro. Desde as 15.00 (20.00 GMT) comezáronse a congregar preto dunhas 200 persoas, moitas delas novas, para despedir con música a un dos máis famosos artistas cubanos da historia recente.

«Os mozos cubanos podemos escoitar Bad Bunny ou a Milanés, nós gozamos a música en xeral sen importar a época e el é un dos mellores», contou Mariana, de 23 anos, unha das asistentes. Antes do inicio do concerto, o ministro de Cultura, Alpidio Alonso Grau, sinalou a EFE que a obra do cantautor «perténcenos a nós, perténcelle á vila de Cuba».

Así mesmo, pediu non «politizar» a súa figura. Milanés foi durante as últimas décadas uno dos representantes da cultura cubana máis críticos co sistema político da illa e censurou as sentenzas contra os que participaron nas protestas do 11 de xullo de 2021, as maiores en décadas.

Varias personas hacen cola para entrar en la capilla ardiente de Pablo Milanés, en la Casa de América.

Varias persoas fan cola para entrar na capela ardente de Pablo Milanés, na Casa de América. Alejandro Martínez Vélez

En setembro pasado Milanes foi parte do centenar de artistas e intelectuais cubanos que subscribiu un manifesto da sociedade civil polo impulso de cambios no seu país «dentro dun espírito de soberanía, inclusión e respecto ao ser humano, á súa dignidade e aspiracións máis básicas».

Claudia, outra das novos presentes na homenaxe, dixo que «está ben» que Milanés teña cambiado o seu pensamento pero que tamén «hai que separar a obra e a opinión» que poida ter un artista. A poucos quilómetros do lugar, familiares de Milanés abriron un libro de condolencias no estudo do músico na Habana, no que se congregaron decenas de persoas esta tarde, visiblemente conmovidos.

Amigos e seguidores despiden hoxe a Pablo Milanés na Casa de América

A Casa de América de Madrid acolle este mércores a capela ardente do cantautor cubano Pablo Milanés, que faleceu na madrugada do martes na capital.

A capela ardente permanecerá aberta na Sala Cervantes da Casa de América entre as 10.30 e as 15.30 horas, para que familiares e amigos poidan ofrecer o seu último adeus a unha das voces máis recoñecidas da música cubana, fundador e artífice do son da Nova Trova.

 

[Fonte: http://www.lavozdegalicia.es]

 

 

 

A publicación do ‘Código de Hammurabi e outras compilacións legais de procedencia babilónica’ (Rinoceronte, 2022) traducido da súa lingua orixinal, a acadia, achega textos fundamentais para o desenvolvemento da humanidade. A obra presentouse esta sexta feira en Ribeira. O seu tradutor, Xosé Antón Parada, conversa con ‘Nós Diario’ do « proceso de vertido » ao galego e da trascendencia desta edición que agora ve a luz.

O profesor e experto en linguas antigas, Xosé Antón Parada

Publicado por A. ESCUREDO
—Como naceu a idea de realizar esta tradución?
A miña formación foi filosófica e teolóxica, estudei nun seminario, e aprendín hebreo. Daquela estaba de bibliotecario e tiven que catalogar toda a obra de Amor Ruibal polo que atopei varias edicións do Código de Hammurabi e outros textos acadios. Foi a miña paixón e dediqueime a estas linguas tamén coa idea de dotar ao galego de dignidade con respecto ás traducións que xa existían. Estes textos non estaban na nosa lingua nin había traza de que se fosen publicar, e decidín embarcarme na tarefa.

—Foi difícil o proceso até rematar coa súa publicación?
Pasei primeiro unha etapa dura de formación, entrando en contacto con varios profesores e algunhas universidades, sobre todo dos Estados Unidos de América, que é onde se traballan máis estas linguas.  A lectura de textos cuneiformes non é cousa doada. Presupón unha aprendizaxe de 900 signos distintos. Despois, ao principio non atopaba información no Estado español. Coa aparición de internet conseguín avanzar polo contacto con expertos como Miquel Civil, un dos mellores sumeriólogos do mundo que, após varias campañas en Iraq, pasou toda a súa vida na Universidade de Chicago. Dirixiu parte do meu traballo e achegoume moita información.

—Que significado teñen estes textos dentro da historia universal?
Código Hammurabi supuxo un fito dentro da historia. Lémbrome que a un profesor de historia do dereito alguén do seu alumnado cuestionaba que o código defendía a lei do talión, a de “ollo por ollo”, e a súa resposta era que “é mellor ter unha lei como esa que non ter ningunha”. Supuxo a evolución da humanidade con respecto do que son as formas legais. Non foi o primeiro. Na edición que publicamos está o de Eshnuna e outros. En realidade está unha parte pequena da obra primitiva en xeral que non puido saír ao exceder o plan inicial e pasar de 500 páxinas. Están as compilacións legais máis importantes do período babilonio, por iso son catro obras.

Código de Hammurabi foi o máis importante tanto pola súa fixación por mantelo escrito como pola súa transcendencia social na época. Hai que ter en conta que se fixo nun momento en que o rei Hammurabi acababa de pacificar a contorna territorial. No prólogo e no epílogo xa di que esta obra é para que o pobre non sexa oprimido polo rico e o poderoso non oprima ao débil. A súa importancia, polo tanto, está en que foi un sistema de pacificación nun territorio que era, naquela altura, un crisol de distintas etnias.

A nivel xurídico tamén tivo a importancia de ser unha das primeiras lexislacións que se fixeron públicas, mesmo ao estar no templo sagrado de Marduk, en Babilionia. Na propia estela aparece o deus Šamaš entregando a capacidade de dereito ao rei Hammurabi, desde un punto de vista relixioso tamén.

—E que relevancia ten para a tradución galega?
Temos que tomar conciencia de que unha lingua que se valore ten que contar con obras tan antigas traducidas. Son chanzos no nivel de formación cultural do noso pobo. As linguas, onde tamén se forxan, é na tradución. En verter dentro desa lingua as obras máis importantes da historia.

—Que outros textos fundamentais habería que traducir?
Estou rematando a tradución sobre o poema da creación, en babilonio, o «Enuma Elish». Tamén traballo no poema «Etana», que fala da inmortalidade do ser humano. Por último, teño pensado pór en galego a «Epopea de Gilgamesh», o primeiro poema épico que hai na historia con versións sumerias e babilonias.

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]

Vencer Bolsonaro foi o primeiro passo. Agora, é preciso entender a militarização da política e o pânico moral das igrejas neopentecostais, bases do retrocesso. E apontar saídas à gourmetização da vida, enquanto milhões amargam a fome

Escrito por Daniel M. Huertas

Todas as forças progressistas e democráticas deste país ficaram atônitas com o resultado geral do primeiro turno das eleições deste ano, com votações inimagináveis a candidatos que beiram a insanidade – ou, na melhor das hipóteses, a uma caricatura grotesca de algo amorfo. Em suma: um retrocesso de proporções inestimáveis. A vitória de Luiz Inácio Lula da Silva no pleito de 30 de outubro amenizou o sentimento de frustração e temor em relação ao futuro do Brasil, mas é preciso reconhecer que este espectro sinistro conhecido como bolsonarismo plantou raízes e se tornou, por incrível que pareça, uma peça extremamente relevante no cenário político brasileiro.

Muito tem sido escrito sobre a ascensão desse fenômeno macabro, e minha contribuição parte do princípio de que a esquerda precisa reavaliar a sua compreensão sobre a realidade brasileira. Isso não significa necessariamente abortar velhos conceitos e metodologias. Afinal, as permanências perversas do constructo social brasileiro (como o racismo estrutural e o latifúndio, por exemplo) estão mais vivas do que nunca e os inimigos de sempre continuaram (e continuarão) à espreita, no aguardo de uma janela de oportunidade para a cooptação de partidários e implementação de uma agenda com ações extremamente reacionárias maximizadas pela velocidade e capilaridade das redes sociais. As tubulações de esgoto do tecido social deste país nunca estiveram tão entupidas.

Esse novo contexto invoca novas análises e reflexões, que devem estar correlacionadas com as profundas mudanças que têm impactado o território brasileiro desde o fim da ditadura militar e o início da chamada Nova República. E, para além da questão meramente nacional, edificá-las de forma mais realística e eficiente com o movimento do mundo que foi aberto com o declínio da bipolaridade da Guerra Fria, do qual emanou um poderoso turbocapitalismo globalizado. A questão é complexa, obviamente, e pede uma análise multidimensional que não se esgota em um livro, muito menos em um artigo. Procurei organizar o meu ponto de vista em temáticas que considero altamente relevantes para que uma espécie de “ajuste fino” no plano das ideias seja alçado à condição de reflexão mais geral dos rumos do Brasil, ajudando de alguma forma nas estratégias que serão utilizadas pelas forças progressistas de agora em diante.

A militarização da política

Desde o advento da República, a política brasileira sempre reservou algum grau de militarização, mas em raras ocasiões havia ultrapassado o sentido estrito do termo. Ou seja, a militarização da política, em maior ou menor escala, de acordo com o contexto, ficara geralmente restrita à participação direta e indireta das Forças Armadas – e o golpe de 1964, como sabemos, foi o ápice desse processo. Mas, infelizmente, o fenômeno ganhou amplitude inédita com a entrada significativa no jogo das forças policiais civis e militares e com uma parcela considerável da sociedade civil que explicitamente defende políticas armamentistas.

Segundo pesquisa Genial/Quaest divulgada em 31 de agosto último, 30% dos entrevistados disseram acreditar que as leis que facilitam compra, porte e uso de armas aumentaram a segurança das pessoas, e o mesmo percentual gostaria de ter uma arma para se defender1. Cabe lembrar, ainda, que o número de unidades em nome de colecionador, atirador desportivo e caçador (CAC) aumentou de 350,7 mil, em 2018, para pouco mais de um milhão, em 2022, após a publicação dos decretos do governo Bolsonaro flexibilizando as normas para compra, porte e uso de armas pela população civil2.

O sociólogo José Vicente Tavares dos Santos, estudioso das pautas ligadas à segurança pública, já havia observado, no âmbito das greves policiais de 2012, na Bahia, a constituição de um “fenômeno social”. Ele lembrou que uma lei de 1967, editada em plena ditadura, transformou as polícias militares em órgãos auxiliares das Forças Armadas e militarizou o ensino policial. Ou seja, não houve a devida adequação das PMs ao trabalho em uma sociedade democrática, já que “faltam noções de direitos humanos, de investigação criminal, algo básico mas incrivelmente precário no Brasil”3, além da ausência de conteúdo correlato a mediação de conflitos.

A própria integração das Forças Armadas ao país depois de 21 anos (1964-85) de mandos, desmandos e atrocidades também se mostrou bastante frágil. A criação do Ministério da Defesa em 2000, durante o governo FHC, parecia ser um antídoto, mas novas crises apareceram na relação entre civis e militares no terreno político. Em 2004, a demissão do então ministro José Viegas ocorreu em meio à insatisfação de militares diante da anunciada abertura dos arquivos da ditadura. Cabe lembrar que a Comissão Nacional da Verdade, proposta no Plano Nacional de Direitos Humanos (PNDH-3), no segundo mandato do governo Lula, também não foi bem recebida por vários setores da caserna. O caso do general Maynard Marques de Santa Rosa, que a chamou de “comissão da calúnia” e acabou sendo exonerado, ganhou as manchetes em 2010. “Os três comandantes militares reagiram contrariamente às cláusulas que propunham rever abusos contra os direitos humanos durante a ditadura e colocaram seus cargos à disposição”, lembrou a cientista política Maria Celina d’Araujo4.

A proposição da revisão da Lei de Anistia – que acabou sendo barrada pelo Superior Tribunal Federal (STF) por 7 votos a 2 — foi outro evento com ressonância extremamente negativa no seio das Forças, sobretudo com as declarações públicas de apoio do então ministro da Justiça, o petista Tarso Genro. E, na sociedade civil, os defensores do golpe de 1964 e de uma nova quartelada em pleno século XXI assombram o país, de forma recorrente desde as eleições de 2018, com demonstrações de efeito. Para completar, o antropólogo Celso Castro, especialista do universo militar, admite que existe um déficit de conhecimento sobre o cotidiano da caserna, “daí compreender-se pouco o funcionamento dessas instituições”5.

D’Araujo clama por uma reflexão sobre o papel das forças de defesa perante o povo e o Estado brasileiros, assunto que “nunca mobilizou os partidos, nunca deu votos”, além do desinteresse generalizado do Congresso sobre a questão. Mas, ao que parece, o bolsonarismo conseguiu encontrar aí uma brecha valiosa para a sua estratégia de poder, de certa forma interditando qualquer debate sobre a pauta sugerida por D’Araujo. É fato a adesão de setores e agentes das forças de segurança ao bolsonarismo – a participação de militares em cargos de confiança ao longo do governo Bolsonaro é espantosa –, mas muito ainda permanece sob uma cortina de fumaça quanto ao real potencial de ativismo político da categoria, sobretudo em relação aos policiais civis e militares.

A articulação política das igrejas evangélicas neopentecostais

A pesquisadora francesa Marion Aubrée talvez tenha sido uma das primeiras intelectuais a se debruçar sobre o fenômeno do expressivo crescimento dos movimentos evangélicos tidos como neopentecostais no Brasil. Um projeto que remonta ao final dos anos 1980, ainda em estágio inicial, encabeçado pela Igreja Universal do Reino de Deus com a sua missão global de evangelização a partir de um país do Terceiro Mundo. Segundo ela, esses movimentos “se adaptam bem à busca de uma devoção emocional pelo povo brasileiro às suas aspirações de uma relação direta com Deus”, na qual o transe corporal (ou a explosão do corpo, como define Aubrée), pouco compreendido ou rejeitado, foi substituído pela “transverbal”, ou “a linguagem dos anjos que, quando praticada, inibe as expressões corporais”6.

Mesmo assim, a articulação midiática dos cultos e atividades na tela da tevê – apenas para ficar no exemplo mais emblemático, a tradicional TV Record, fundada em 1953, foi comprada pelo bispo e empresário Edir Macedo em 1989 – levou a um ajuste, tolerando a maquiagem e roupas menos convencionais e deixando o corpo mais livre. Como afirma Aubrée, “voltou a ser brasileiro”. Desse modo, “sensibilizou setores ponderáveis das classes mais modestas da população”, além de acolher, continua ela, “parte dos vitimados pelo êxodo rural e pela marginalização urbana e ajudando-os a reconstruir suas identidades perdidas em tantas vicissitudes”.

O resultado é que, integrados ao movimento, os indivíduos “redescobrem a autoestima, o senso da dignidade”, atendendo, assim, ao “preceito-chave da ética individualista predominante no mundo atual – (…) que o homem tem que ser forte, equilibrado espiritual e moralmente para encontrar seu lugar ao sol”. Soma-se a isso a introdução pragmática da Teologia da Prosperidade nas comunidades evangélicas, alavancada por cursos de alfabetização, aprendizado de profissões, oferta de empregos e possibilidade de desenvolver carreira eclesiástica, “buscando meios para as pessoas progredirem na vida”.

Como bem disse o historiador Leandro Karnal, a “capilaridade notável” de “milhares de pequenas igrejas nas periferias das cidades” elevou o mundo evangélico a um “poderoso dínamo para as almas e para as urnas”7. Na sua análise, como tendência geral os evangélicos “valorizam pontos como críticas ao casamento homoafetivo”, embora o tom médio do eleitorado brasileiro “é muito conservador e isso antecede a presença evangélica no Parlamento”. Para Karnal, “evangélicos não criam, apenas reforçam um reacionarismo difuso”, e acreditar que votam em quem pastores e bispos mandam seria uma ideia que “subestima a capacidade crítica dos evangélicos e omite a mudança na composição social do grupo”. Naquele contexto, em 2014, Karnal analisou a questão como um controle até desejável pelas lideranças religiosas, mas que “não existe como dado absoluto”. Entretanto, deixou o debate em aberto, pois a temática estaria em “ebulição intensa”.

Mas os fatos recentes mostram que neste campo foi aberta outra brecha bastante utilizada pelo bolsonarismo: uma aliança tácita e explícita entre os exploradores da fé alheia e os falsos defensores dos valores de Deus e da família que envolve interesses de ambos os lados e muito dinheiro. E o dado absoluto agora está aí: o resultado foi o reforço da chamada bancada evangélica no Congresso – dos 177 candidatos a deputado federal, 109 foram eleitos, taxa superior a 60%. Ademais, alguns novatos ligados às igrejas evangélicas foram campeões de voto em seus respectivos estados. Nikolas Ferreira (PL-MG), o deputado mais votado do Brasil, com cerca de 1,492 milhão de votos, integra a Comunidade Evangélica Graça e Paz. O ex-procurador Deltan Dallagnol (Podemos-PR), conhecido por ter sido um dos cabeças da famigerada Operação Lava Jato, é da Igreja Batista do Bacacheri, em Curitiba, e com alguma frequência realiza palestras e pregações nos púlpitos evangélicos.

Filipe Barros (PL-PR), da Igreja Presbiteriana Central de Londrina, Silas Câmara (Republicamos-AM), Sóstenes Cavalcante (PL-RJ), Paulo Freira Costa (PL-SP) e Cezinha Madureira (PSD-SP) são outros exemplos, todos da Assembleia de Deus, que mantém o seu domínio sobre a Frente Parlamentar Evangélica, que tem na “pauta dos costumes” a sua trincheira de valores conservadores contrários à esquerda. “Vai ter um grupo mais coeso agora, porque os novos deputados eleitos são evangélicos e é gente mais aguerrida. Isso vai ficar muito bom para a bancada”, declarou o deputado Gilberto Nascimento (PSC-SP), um dos principais articuladores do movimento e reeleito para o seu quarto mandato8. Por outro lado, os evangélicos de esquerda continuam sendo minoria.

O ex-ministro do STF, Cezar Peluso, já havia declarado que a Corte, provocada a deliberar sobre direitos considerados lesivos à sociedade pelas forças conservadoras (aborto, células-tronco, fetos anencéfalos, direitos dos homoafetivos), “reforça o caráter laico do ordenamento jurídico, (…) ao ponto de enfrentar as resistências religiosas em nome da laicidade do Estado”9. Na campanha para o segundo turno, Lula teve que lançar, estrategicamente, uma carta aos evangélicos que afirma a liberdade de culto e a posição contrária ao aborto. Ao mesmo tempo, a primeira-dama, Michelle Bolsonaro, lota igrejas neopentecostais Brasil afora ao lado da senadora eleita Damares Alves (Republicanos-DF), conhecida por inflar a pauta conservadora de costumes.

O diretor do Observatório Evangélico, Vinicius do Valle, enxerga um ambiente bastante violento no universo das igrejas, com “consequências sérias, dentro e fora dos templos”10. O desejo de aniquilamento da diferença, “mesmo entre aqueles que comungam da mesma fé”, foi incrustado nas igrejas pelo bolsonarismo, formando uma legião de (pseudo) religiosos que passou a disseminar a ideia de que o Partido dos Trabalhadores (PT), “amigo de ditaduras sanguinárias, fecharia igrejas, obrigaria as crianças a usar banheiros unissex, liberaria o aborto e ameaçaria a integridade das famílias”.

Valle explica que as pautas morais e religiosas, situadas “no terreno das crenças e das paixões, e menos conectadas à materialidade”, são “mais suscetíveis à dinâmica do marketing político agressivo e das fake news”. E o “bom marketing político”, como nos mostra a antropóloga e historiadora Lilia Moritz Schwarcz, “é aquele que vai de encontro à imaginação política que já existe” e, portanto, “o bom candidato é aquele que sabe dialogar com esse imaginário da sociedade”11. Eis aqui, portanto, uma questão que precisa ser mais bem estudada, compreendida e enfrentada.

A força do dinheiro e do consumo

Uma enxurrada de números mostra o quadro sombrio para boa parte da população brasileira. Em 2021, 62,93 milhões de pessoas (ou 29,62% do total) viviam com renda domiciliar per capita de até US$ 5,50 por dia – ou seja, abaixo da linha da pobreza, segundo parâmetro internacional adotado pela Organização das Nações Unidas (ONU). No mesmo ano, o rendimento médio mensal per capita registrou o menor valor desde o início da Pesquisa Nacional por Amostras de Domicílios Contínua (Pnad Contínua), realizada pelo Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE) desde 201212. Tecnicamente, de cada quatro brasileiros um está sob a linha de pobreza.

Não é exagero admitir, entretanto, que as condições materiais do povo brasileiro melhoraram, em níveis gerais, a partir dos anos 1990. Não pretendo aqui discutir as causas desse fenômeno – obviamente que as políticas sociais reorganizadas, azeitadas e vitaminadas com o PT no poder o explicam em parte –, e nem mesmo fechar os olhos para as mazelas crônicas e estruturais, mas o Brasil não é a Índia e nem a África, sem qualquer sentido pejorativo ou discriminatório sobre essas duas partes do mundo. Quero dizer com isso que a força do dinheiro e do consumo aterrissou com peso no Brasil a partir daquele contexto, mesmo que em escalas e condições diferenciadas. Com o neoliberalismo irresponsável e a abertura indiscriminada ao mundo globalizado, o país foi inserido numa posição amplamente disputada pelo capital internacional, já que passou a figurar entre os dez principais mercados consumidores mundiais de quase todos os bens de consumo, sejam eles duráveis, semiduráveis ou não duráveis.

Gradativamente houve uma multiplicação de shoppings centers nas grandes cidades, inclusive nas periferias, chegando anos depois a várias cidades de porte médio do interior do país. O efeito-demonstração causado pelo consumismo – e tudo o que ele carrega, como a criação inesgotável de desejos materiais, a ideia de felicidade, a busca por status e afirmação social e altas dosagens de entretenimento entorpecente – atingiu em cheio a todos os extratos da sociedade, sobretudo os mais baixos, que até então apenas de forma marginal faziam parte do mercado consumidor e, na sua estrutura psíquica e cultural, não tinham no consumo um valor em si de grande relevância para o seu cotidiano. Em suma, o dinheiro transformou-se no grande mediador das relações sociais em praticamente todas as porções do território e em todas as classes sociais.

O próprio governo Lula proporcionou um crescimento vertiginoso dessa dinâmica com as correlatas políticas de expansão do crédito público e aumento real do salário mínimo acima da inflação, incrementando o poder aquisitivo de grandes parcelas da população. Mas junto com o dinheiro e o consumo vêm o individualismo, a ganância e a ambição, um pacote completo embalado por milhares de peças publicitárias e pela ideia fortemente difundida da meritocracia e do empreendedorismo, diametralmente oposta aos valores humanistas de alteridade e solidariedade. O progresso material se sobrepõe a tudo e a todos e a busca pela “gourmetização da vida” é, agora, o modus operandi e o objetivo geral a ser alcançado por uma expressiva parcela da sociedade. Completa-se, assim, a atomização do indivíduo, presente nas periferias e nos bairros de classe média, nas capitais e no interior, no litoral e nos confins da Amazônia.

Como bem disse Karnal, “viver imune aos apelos do consumo é complexo para o adulto e quase intransponível para o jovem”13. O geógrafo Milton Santos vai além. Em sua análise sobre a globalização (que prefere denominar de “globaritarismo”, a aliança entre a tirania do dinheiro e da informação), o consumo é “o grande fundamentalismo do nosso tempo, porque alcança e envolve toda gente”. É um grande emoliente, “produtor ou encorajador de imobilismos”, ou “um veículo de narcisismos, por meio dos seus estímulos estéticos, morais, sociais”. E completa: “Consumismo e competitividade levam ao emagrecimento moral e intelectual da pessoa, à redução da personalidade e da visão do mundo, convidando, também, a esquecer a oposição fundamental entre a figura do consumidor e a figura do cidadão.”14

Mesmo que em camadas, nuances, formas e situações diferenciadas o brasileiro entrou (ou foi empurrado) com força na dinâmica do turbocapitalismo globalizado, na qual a espiral do consumismo é um de seus principais traços, e o medo da perda das condições materiais, mesmo que reduzidas se comparadas aos extratos mais elevados da sociedade, aparece como elemento paralisante e reacionário. A questão da segurança pública ajuda a reforçar esse último aspecto com narrativas e imagens veiculadas incessantemente por programas de televisão sensacionalistas e a escassez, em outros tempos um forte elemento a favor das revoluções sociais, hoje parece estar mais inclinada ao reacionarismo.

Talvez a essência do brasileiro tenha-se tornado mais individualista e menos espontânea, cada vez mais enquadrada no “reino do cálculo e da competitividade”, amparado por um discurso único do mundo no qual as formas de relações econômicas implacáveis não aceitam discussão e exigem obediência imediata, como nos ensina Milton Santos15. Assim, a competitividade como norma acaba justificando os “individualismos arrebatadores e possessivos” na vida econômica, na ordem política, na ordem do território e na ordem social e individual. É o “dinheiro em estado puro”, explica o autor, em que dinheiro e consumo são tidos como reguladores da vida individual, cujo “objetivo é a necessidade, real ou imaginada, de buscar mais dinheiro”16.

Desde o último quartel do século XX, já há toda uma geração criada na frente da televisão, submetida a milhares de peças publicitárias por ano e seduzida pela expansão em grande escala da variedade de bens de consumo. Uma geração inteira receptora de enlatados estadunidenses em volume absurdo, na tevê, no cinema, nas rádios e nas antigas videolocadoras, fortalecendo o chamado american way of life na mente de grande parte da juventude brasileira de então. Uma geração inteira induzida ao convencimento da grandiosidade do papel dos Estados Unidos no mundo. Uma geração inteira com alto grau de despolitização, cujos ideais revolucionários pretéritos deixaram de ser atraentes.

Esses valores forjaram (e continuam forjando) a estrutura emocional, psíquica e cultural de parcela considerável das classes altas e médias das grandes e médias cidades brasileiras, frequentadoras assíduas da Disneylândia (desde criancinha) e dos inúmeros voos semanais para Miami e outros lugares dos Estados Unidos e da Europa. O pior é que esse fenômeno está gerando capilaridade entre as camadas mais pobres e se propaga pelo celular, na velocidade e ferocidade da internet e das redes sociais.

Por uma reforma agrária nos marcos do século XXI

É escancarada a rejeição dos agentes do agronegócio a Lula e ao PT. No primeiro turno, o candidato à reeleição venceu em 77 dos 100 municípios mais ricos do agronegócio, que juntos equivalem a 5,3 milhões de votos e concentram 34,3% do Valor Bruto da Produção Agrícola (VBP) nacional em 2021, índice medido pelo IBGE. A votação de Bolsonaro chegou a 74,84% em Canarana (MT), contra 21,80% de Lula. Em 22 municípios, o candidato do Partido Liberal (PL) recebeu mais de dois terços dos votos. Dos dez primeiros, sete são do Mato Grosso (Sorriso, Sapezal, Campo Novo dos Parecis, Diamantino, Nova Ubiratã, Nova Mutum e Querência), dois, da Bahia (São Desidério e Formosa do Rio Preto) e um, de Goiás (Rio Verde)17.

Segundo José Carlos Hausknecht, sócio-diretor da consultoria MB Agro, o forte apoio do setor já era esperado, “principalmente dos produtores, o que envolve as famílias e influencia nas cidades também”. Ele explica que os produtores “se sentem perseguidos, ameaçados com invasões do MST e atacados como responsáveis pelo desmatamento, pelo latifúndio improdutivo e pelo uso de defensivos”, e ao mesmo tempo nutrem o reconhecimento de um setor “que dá sustentação à economia e contribui com a balança comercial”18.

Seria muito ingenuidade imaginar que juntamente com esse fluxo produtivo e comercial, sobretudo em tempos muito favoráveis do ponto de vista cambial, não emergiria uma classe política potente e influente, que foi sendo construída gradativamente desde que a expansão da fronteira agrícola chegou aos confins do Centro-Oeste e à franja meridional da Amazônia, a partir da década de 1970. Como bem explicou o antropólogo Caio Pompeu, o agro não é pop, é político, e a partir do processo desencadeado para estabelecer o golpe contra a presidente Dilma Rousseff, em 2016, “nucleações dominantes do campo do agronegócio alcançaram protagonismo na agenda do Estado brasileiro” e o PT era considerado pelos líderes do agronegócio “como seu principal inimigo político”19.

Para além da questão política, sabemos que o agro não tem nada de pop, pois se trata de uma atividade com várias contradições e conflitos agudos nos temas que envolvem as questões agrária (condições de vida do trabalhador do campo e concentração fundiária), agrícola (latifúndio improdutivo), ambiental (desmatamento e outras práticas predatórias), indígena (violência e desrespeito para com as populações ancestrais) e trabalhista (trabalho escravo). E, nessa pauta, um dos elementos mais sensíveis diz respeito à reforma agrária — conceito temido pelas classes dominantes desde meados dos anos 1950, quando do advento das Ligas Camponeses no Nordeste.

Muitos autores advogam a tese de que o anúncio das Reformas de Base durante o governo João Goulart (1961-64) – da qual a reforma agrária era um dos pilares — foi a gota d’água para a deflagração do golpe militar de 1964, em um contexto caracterizado pela Guerra Fria. Do ponto de vista estrutural, o poder no Brasil guarda íntima correlação com a propriedade da terra, e uma mudança radical implicaria na eliminação do latifúndio e da especulação fundiária (a terra como reserva de valor).

Mas a temática da reforma agrária, a meu ver, precisa estar mais relacionada à realidade brasileira do século XXI, e não da segunda metade do século anterior. O país foi submetido a um enorme processo de urbanização, acompanhado de alterações demográficas igualmente substanciais, e grande parte dos problemas sociais também se deslocou para as cidades – déficit habitacional, ausência de saneamento básico, serviços insuficientes de saúde e educação, precariedade do transporte público, desemprego, etc.

Entretanto, não se trata de uma bandeira ultrapassada, pois a própria Constituição Federal prevê a desapropriação de terras que não cumprem a sua função social para serem destinadas à reforma agrária. Mas fica aqui a reflexão: será que o instrumento da reforma agrária seria eficaz, no momento atual, para resolver os problemas estruturais brasileiros? Por isso a necessidade de repensar o modelo de reforma agrária para o Brasil de hoje, sem deixar de criticar o que deve ser criticado. Afinal, como disse Eduardo Galeano, “a soberania começa pela boca” e, para quem dispõe de um mínimo de humanismo, é um absurdo ter fome no país aclamado como o “celeiro do mundo”.

É possível superar o ódio e a barbárie?

Agora caiu a máscara. Sem metáforas. Sem cortes. Sem o mito da tão propalada “democracia racial”. Ficou explícita a aversão que as forças conservadoras e reacionárias replicam em torno da figura do negro, indígena, pardo, favelado e suburbano, tida como de segunda categoria que atravanca o progresso do país — e, mais ainda, breca o desejo latente da “europeização” da sociedade brasileira. Sempre foi assim, é verdade, mas, nos marcos civilizatórios do atual contexto do mundo, deveria ser algo inadmissível. Uma “ralé eternizada”, na visão do sociólogo Jessé Souza, colocada como o “nosso maior conflito social”20. Um processo gradativo, perverso e crescente de naturalização da desigualdade social no Brasil e de tentativa de criminalização de qualquer tipo de movimento e/ou organização social daqueles que estão na base inferior da sociedade brasileira.

E, convenhamos, o núcleo duro do bolsonarismo está cheio de gente que pensa assim. São contra o fato de que o Brasil é um país mestiço e muito diverso em todos os aspectos. São contra a ideia de que empregadas domésticas devem ter salário digno e direitos trabalhistas. São contra a ideia de que pobres devem ter acesso às universidades públicas pelo sistema de cotas. Nunca aceitaram e não aceitam a ideia de um nordestino, metalúrgico e sindicalista ter sido presidente da República em duas ocasiões – e agora pela terceira vez.

Obviamente que o Brasil é muito mais complexo e diverso do que esse panorama e muitos aspectos colocados ao longo do texto são de conhecimento das forças progressistas. Entretanto, alguns elementos merecem uma compreensão mais profunda, muitos não foram sequer mencionados (o crescimento da extrema-direita em várias partes do mundo, por exemplo) e com outros ainda não sabemos ao certo como lidar, seja no plano intelectual, seja no plano político. Apesar de tudo, o Bolsonaristão foi derrotado e a esquerda está viva.


Referências citadas:

1. RAMOS, Pedro. Maioria rejeita uso de armas, afirma pesquisa Genial/Quaest,in jornal O Estado de S. Paulo, Política/A9, 1º set. 2022.

2. Os dados, publicados pelo jornal O Estado de S. Paulo (Metrópole/A15, 06 out. 2022), são dos Serviços de Fiscalização de Produtos Controlados (SFPC).

3. CRUZ, Christian Carvalho. Mais uma para ficar na história, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J4, 12 fev. 2012.

4. D’ARAUJO, Maria Celina. Demissão anunciada, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J3, 07 ago. 2011.

5. GREENHALGH, Laura e MARSIGLIA, Ivan. Brios e vacilos nas fileiras, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J4, 14 fev. 2010.

6. SABÓIA, Napoleão. Estudiosa francesa analisa a fé dos brasileiros, in jornal O Estado de S. Paulo, Caderno2/D7, 08 jun. 2003.

7. KARNAL, Leandro. Rebanho não tão uniforme, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/E3, 07 set. 2014.

8. WETERMAN, Daniel. Campeões de voto reforçam bancada evangélica no Congresso,in jornal O Estado de S. Paulo, Política/A21, 08 out. 2022.

9. GREENHALGH, Laura. Oceano processual, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J4, 15 maio 2011.

10. VALLE, Vinicius do. Violência política toma conta de igrejas, in jornal O Estado de S. Paulo, Política/A11, 20 out. 2022.

11. TAVARES, Flávia e MARSIGLIA, Ivan. Por trás da máscara, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J4, 19 out. 2008.

12. AMORIM, Daniela e NEDER, Vinicius. Renda do brasileiro tem queda recorde, in jornal O Estado de S. Paulo, Economia&Negócios/B1, 11 jun. 2022.

13. KARNAL, Leandro. Compro e vivo, in jornal O Estado de S. Paulo, Cultura&Comportamento/C12, 09 out. 2022.

14-16. SANTOS, Milton. Por uma outra globalização: do discurso único à consciência universal. Rio de Janeiro: Record, 2001, p.49 e p.56.

17-18. DUARTE, Isadora. Bolsonaro domina votação em 77 dos 100 municípios mais ricos do agronegócio, in jornal O Estado de S. Paulo, Política/A10, 12 out. 2022.

19. POMPEIA, Caio. Formação política do agronegócio. São Paulo: Elefante, 2021, p.299.

20. SOUZA, Jessé. A ralé eternizada, in jornal O Estado de S. Paulo, Aliás/J4, 06 jul. 2008.

[Fonte: http://www.outraspalavras.net]

Un récent reportage diffusé sur M6, appuyant sans vergogne sur tous les préjugés, pose une fois de plus la question du traitement médiatique de cette communauté.

Violette, filmée par les caméras de «Capital» sur M6. | Capture d'écran

Violette, filmée par les caméras de «Capital» sur M6. | Capture d’écran

Écrit par Richard Monteil — édité par Sophie Gindensperger 

Dimanche 9 octobre, la chaîne M6 a diffusé un nouvel épisode de «Capital»: «Forains, gens du voyage: révélations sur une économie secrète». Le public fut au rendez-vous. Ce soir-là, le magazine au titre racoleur présenté par Julien Courbet s’est offert un record d’audience. Quelque 2,9 millions de téléspectateurs ont retrouvé tout ce à quoi la plupart des médias français les ont habitués au sujet des gens du voyage, c’est-à-dire une montagne de clichés.

«Je ne crains pas le pire. Je sais d’avance la catastrophe que ce brûlot raciste va produire», s’est étranglé William Acker, juriste issu d’une communauté de gens du voyage, dans une série de tweets à travers laquelle il pointe les amalgames et les stéréotypes les plus nauséabonds mobilisés pour promouvoir l’enquête du dimanche soir, compilés dans un communiqué de presse.

Pour en avoir le cœur net, il a regardé l’émission, récemment élue préférée des Français«Les profils sélectionnés sont caricaturaux et correspondent à la plupart des clichés qui collent à la peau des gens du voyage. On nous présente comme des voleurs. Des voleurs riches ou des voleurs pauvres, mais toujours des voleurs», soupire-t-il.

Capitaliser sur les clichés

Les caméras suivent par exemple Henock Cortes, rappeur et investisseur immobilier dans le Puy-de-Dôme. «Comment fait-il pour acheter des maisons sans argent?», s’interroge M6, laissant entendre au spectateur que forcément, là où il y a gitan, il y a embrouille. En réalité, ce père de famille pratique le crédit vendeur, une opération parfaitement légale, mais les journalistes laissent planer le doute.

À l’autre bout du spectre des clichés, on retrouve Violette. Elle est présentée par l’émission comme vivant sur un «parking sans aucune autorisation» dans la banlieue de Besançon avec ses dix enfants, des petits-enfants et son mari. En zoomant sur ses demandes d’allocations familiales, l’émission en conclut qu’elle fraude en se déclarant mère célibataire alors que son mari est présent. Une version mise à mal par la personne qui a mis le journaliste en relation avec elle, Rémy Vienot, président de l’association Espoir et fraternité tsigane de Franche-Comté, interrogé par le site Arrêt sur images. Et qui fait bondir William Acker.

«Violette est pauvre et élève seule ses dix enfants sur un parking sans eau ni électricité, où elle vit dans l’illégalité, faute d’avoir accès à une aire d’accueil. Les journalistes l’ont filmée en train d’expliquer qu’elle touche 800 euros d’aides de l’État chaque mois. Mais les équipes de M6 ne la croient pas et font leur propre calcul, sans connaître tous les détails de la situation de Violette pour ensuite l’accuser de frauder, assurant qu’elle touche probablement plus d’argent», s’insurge le juriste.

William Acker ne décolère pas: «Taper sur les pauvres à coup de suspicions, le procédé interroge. Violette a une vie difficile, c’est humainement dégueulasse de la traiter comme ça.»

Le sensationnalisme assumé de ce spectacle a été étrillé par Télérama. De son côté, Arrêt sur images raconte à quel point les personnes interrogées se sentent trahies et salies par les journalistes venus les rencontrer. Pire encore, certaines affirment avoir reçu des menaces après leur passage à l’écran, et se disent aujourd’hui harcelées.

Des audiences assurées

Les émissions de télévision sur les gens du voyage, notamment celles de M6 mais aussi celles de C8 sont «des piliers de l’anti-tsiganisme» en France, dénonce William Acker. «Leurs choix éditoriaux sont problématiques. Le plus souvent, elles sont à la recherche de faits délictuels. La question de l’argent de ces communautés, centrale dans l’anti-tsiganisme, revient fréquemment elle aussi. Tout cela fait appel à un imaginaire raciste du public, convaincu que les gens du voyage sont une mafia», expose le juriste.

L’anti-tsiganisme, la haine des Roms, la peur des gitans sont les formes de racisme les plus présentes et tolérées dans la société française, rappelle chaque année le rapport sur la lutte contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie produit par la Commission nationale consultative des droits de l’homme (CNCDH). Sa dernière édition, publiée le 18 juillet 2022, montre que les tsiganes sont la minorité la moins tolérée en France, loin derrière les musulmans, les Maghrébins, les juifs et les Noirs. En d’autres termes, l’anti-tsiganisme est la forme de racisme la plus banale en France, et donc, la plus acceptée au sein de notre société.

M6 est une chaîne privée, propriété de RTL Group, filiale du géant des médias Bertelsmann, un groupe allemand d’envergure internationale. Elle aurait les moyens humains et financiers de combattre les idées reçues. Mais en tapant ainsi sur les gens du voyage, M6 ne prend pas trop de risques et s’assure de belles audiences, et donc, des revenus… aux dépens de la dignité humaine et des principes de déontologie journalistiques qui devraient s’imposer à l’ensemble de la profession. Contactée, M6 n’a pas répondu à nos sollicitations.

L’arbre qui cache la forêt

L’enquête de «Capital» a fait réagir les associations représentatives des voyageurs. Un communiqué publié le 13 octobre et signé par sept d’entre elles appelle à «un traitement journalistique qui tourne le dos au mépris et aux préjugés»«D’évidence, pour aucune autre composante de la population, de telles pratiques ne sauraient aujourd’hui être envisagées par des rédactions ni tolérées par l’opinion publique», assène le texte.

Si M6 et consorts ont fait du sensationnalisme une marque de fabrique déjà très critiquée, le traitement journalistique des gens du voyage n’en est pas moins désastreux à toutes les échelles, notamment dans la presse quotidienne régionale, à quelques exceptions près«La presse locale n’écrit sur les gens du voyage que quand ils sont en situation d’illégalité, déplore William Acker. On a une réelle distorsion entre la somme de la production médiatique et la réalité des voyageurs qui est tout autre.» Ce déséquilibre entretient une image négative.

De mauvaises obsessions

«Dans les trente derniers jours, la presse française a publié 237 articles sur les “gens du voyage”, dont 136 portaient sur des délits et des installations supposées illicites (56%), souvent sans rappeler l’immense défaillance des pouvoirs publics pour mettre en œuvre la loi qui organise l’accueil et l’habitat, 55 sur des refus de projets d’aire d’accueil, 16 annonçant le reportage de “Capital”, 30 sur le thème de l’accueil et 4 sur l’enjeu de l’accès aux droits», selon un recensement opéré par le collectif d’associations de voyageurs cité plus haut. En résumé, sur la période, 88% des articles mis en ligne par la presse véhiculent une image négative des voyageurs.

Trois clics suffisent pour le constater. Taper «gens du voyage» dans un moteur de recherche et arpenter l’onglet «actualités» amène à une litanie d’articles aux titres et illustrations similaires. Les photos ne montrent pas les familles, mais plutôt leurs caravanes, prises à bonne distance, souvent derrière des grilles, ce qui écarte la dimension humaine des sujets. Sur le plan sémantique, les titres tournent autour des champs lexicaux du fléau, de l’invasion, du conflit ou encore des nuisibles et reprennent généralement les discours hostiles des autorités ou de riverains mécontents.

Quelques exemples récents: dans Le Midi libre, une mairie «veut en finir avec les gens du voyage»; dans le département de la Manche, «La Foire de Lessay peut-elle continuer à accueillir autant de gens du voyage?» se demande France 3; dans le Calvados, le gérant d’un hippodrome s’inquiète de la possible installation d’un camp de gens du voyage près de son site: «Cela peut nous détruire!», titre Le Pays d’Auge. Contactés, les rédactions et auteurs de ces articles n’ont pas répondu à nos sollicitations.

Pas de réseau dans les caravanes

Marie-Pierre Duval est journaliste au quotidien L’Union depuis trente ans. À Laon, dans l’Aisne, elle couvre l’actualité locale et notamment les faits divers. Sensible à la question, elle se désole de ce phénomène: «On a toujours cette trouille d’aller voir les gens du voyage alors qu’ils ne nous ont pour la plupart jamais rien fait, et nos supérieurs ne nous poussent pas à y aller.»

«Le problème, c’est qu’on manque de contact dans ces milieux», avance la journaliste, habituée comme ses confrères à travailler dans l’urgence quotidienne grâce à un réseau de sources déjà établi: un réseau institutionnel composé de policiers, de gendarmes, d’élus et autres autorités locales faciles à contacter. Ainsi, la parole des gens du voyage reste inaudible dans cette presse pourtant dite «de proximité», celle qui n’a aucun mal à aller voir les habitants, sauf s’ils vivent dans des caravanes.

Ce traitement médiatique stigmatisant est l’une des conséquences d’un mal qui gangrène le corps journalistique: l’entre-soi. Partir en quête d’un journaliste issu d’une communauté de voyageurs revient à chercher une aiguille dans une botte de foin. «Je n’en ai jamais croisé», assure Marie-Pierre Duval. William Acker en connaît quelques-uns «qui ont des origines tsiganes», mais aucun ne s’en revendique. «Les journalistes gitans existent peut-être, mais ce qui est sûr, c’est qu’ils ne sont pas visibles», conclut le juriste.

Manque de diversité dans les médias

Dans son rapport, la CNCDH accuse le manque de diversité dans les médias, qui «favorise[nt] la méconnaissance et le traitement discriminatoire de certains sujets», et insiste sur la nécessité de former les journalistes pour gommer les aspects stigmatisant de leur discours. La commission souligne des efforts réalisés en ce sens, mais appelle à les amplifier.

«Ce sont des changements impératifs qui prennent hélas du temps», souligne Marie-Pierre Duval. Journalistes, gens du voyage: «Il faut qu’on se voie, qu’on se rencontre», insiste la localière. William Acker a amorcé la réflexion à ce sujet. En janvier 2023, il prendra la suite du délégué général de l’Association nationale des gens du voyage citoyens, et dans ce cadre, réfléchit à coconstruire des outils au service des rédactions. De tels dispositifs ont déjà vu le jour en matière d’écologie ou de lutte contre l’homophobie, par exemple.

«L’idée, c’est de faire en sorte que les journalistes de bonne volonté ne se retrouvent pas démunis et pris au piège de leur pratique traditionnelle», explique William Acker, avec l’espoir qu’un jour, les médias et le reste de la société considèrent les gens du voyage pour ce qu’ils sont. C’est-à-dire des gens, tout simplement.

[Source : http://www.slate.fr]

Ananda Marques, mestra em Ciência Política pela UFPI

A semana seguinte é sempre pior que a atual há algum tempo no Brasil, o sem limites do sofrimento encontra cada vez mais espaço para corroer aqueles que sobreviveram aos últimos anos. E para as mulheres brasileiras, para as mulheres negras, para as mulheres pobres, para as mulheres mães, para as mulheres com deficiência, lgbt, indígenas e ativistas, para aquelas que ocupam esse lugar de coragem e risco tem sido ainda mais dolorido. Num intervalo de poucos dias, três vídeos circularam tanto na imprensa como nas redes sociais escancarando a insegurança na qual vivemos; não há garantia alguma de nossas vidas e direitos no Brasil em 2022.

Na cena que chocou o país, uma juíza tortura psicologicamente uma criança de 11 anos vítima de abuso sexual, cuja mãe buscou o sistema de saúde para acesso à interrupção da gravidez, como é previsto no Código Penal desde 1940. Depois da negativa do hospital, procurou o sistema de justiça, o que elas encontraram foi mais violência. Dois dias depois da matéria que denunciou o ocorrido, a juíza foi removida do caso porque, coincidentemente, estava em processo de promoção. O caso lembra a história de Cícera Fernandes de Oliveira, que em 1980 buscou o mesmo direito para a filha de 12 anos, estuprada pelo padrasto e que teve de levar a gestação a termo por falha do Estado brasileiro. Quarenta anos depois, retrocedemos.

Antes mesmo de que as notícias sobre a juíza de Santa Catarina esfriassem, outro vídeo nos horrorizou: a procuradora do município de Registro, no interior de São Paulo, foi espancada pelo colega de trabalho e toda a agressão, filmada. Ao desferir golpes, chutes e tapas contra a mulher, ele a xingava com termos machistas. A imagem da procuradora com o rosto ensanguentado estampou jornais. Três dias depois, o agressor foi levado para um hospital psiquiátrico.

Como o país não nos permite descansar entre uma tragédia e outra, logo depois ganhou repercussão um vídeo do RJTV no qual uma senhora acompanhada de seu neto chora ao ser entrevistada, conta à repórter – também emocionada – que no domingo anterior sua família não tinha absolutamente nada para comer, perdeu o marido e uma filha no último ano e estava na fila do projeto municipal que distribui refeições porque passava fome. Pergunto-me como ela perdeu o marido e a filha, se foi para a Covid. No Brasil de quem sobreviveu à pandemia, o prêmio é a fome? Mais de 33 milhões de brasileiros estão na mesma situação e mais da metade da população vive algum nível de insegurança alimentar em 2022.

O que essas três cenas têm em comum? Abuso sexual e revitimização são violências. Agressão física e psicológica são violências. Fome e violação de direitos básicos, como alimentação, são violências. As três histórias que ganharam visibilidade essa semana têm como alvo mulheres e crianças, vítimas não apenas de seus agressores diretos, mas também, dos sistemas de saúde, justiça e assistência social que falharam com elas, com todas nós. Vítimas de um modo de governar que promove a morte.

Uma criança abusada não ter acesso a um atendimento humanizado e a um direito previsto há décadas não é uma situação excepcional. A juíza, apesar dos requintes de crueldade da audiência, não é a única. Há pelo menos uma década conservadores, fundamentalistas e a extrema-direita têm travado uma cruzada ideológica que se deslocou da sociedade civil para as instituições. Nesse processo, promoveram pânico moral, ataque sistemático aos direitos humanos e, uma vez com acesso ao poder, implementaram um processo de desmonte de políticas públicas que garantiam o mínimo. Apenas para ilustrar, em maio deste ano o Ministério da Saúde publicou a nova caderneta da gestante, estimulando práticas que são notadamente reconhecidas como violência obstétrica. Os retrocessos na política de saúde, criada em 1984 como Política de Atenção Integral à Saúde da Mulher, são significativos, e a cada caso de falha na assistência à saúde, o quadro se agrava.

Da mesma forma, o governo de extrema-direita que hoje está no poder vem desmontando as políticas de direitos das mulheres e minorias, não apenas através da criação de programas ineficientes e encerrando ações historicamente reconhecidas como efetivas, mas também, devido à paralisia na gestão. Levantamento da revista Gênero e Número revela que apenas 56,5% dos recursos disponíveis para as mulheres foram efetivamente gastos até novembro passado pelo Ministério da Mulher, Família e Direitos Humanos, apesar do aumento de verbas destinadas à pasta.

Política pública não é apenas o que o Estado faz, é também o que deixa de fazer. A cultura de violência é reforçada quando não há políticas públicas eficientes de promoção da paz e em defesa das mulheres e crianças. O agressor da procuradora de Registro é o responsável direto pela violência, no entanto, a ausência de políticas de prevenção à violência contra mulheres e o incentivo ao machismo e à misoginia promovido pelo presidente e seus apoiadores têm peso no cenário de insegurança que vivemos.

E por fim, o aumento da pobreza e da fome no Brasil, que violenta de forma ainda mais grave mulheres e crianças, é responsabilidade também do governo federal. O fim do Bolsa Família, programa de combate à pobreza internacionalmente reconhecido e de eficiência cientificamente comprovada, com sua substituição pelo Auxílio Brasil – programa ainda mais focalizado, esteve acompanhado do crescimento no número de pessoas em situação de pobreza e vulnerabilidade. A alimentação é um direito humano, é a garantia básica de dignidade, e é sob o atual governo que metade do povo brasileiro está vivendo sem esse direito.

Diante das notícias sinto o que não consigo nomear: o insuportável de ser mulher no Brasil. Não há garantia alguma de nossa integridade como seres humanos, não há segurança para as mulheres e seus filhos. Silvia Federici, historiadora italiana, argumenta que há “um estado de guerra permanente contra as mulheres” sustentado pela desvalorização da vida e trabalho, impulsionado pelo processo de globalização. A misoginia, o ódio às mulheres, atravessa as relações sociais e se manifesta também nas instituições políticas. Rita Segato, antropóloga argentina, aponta que vivemos “novas formas de guerra” nos modos atuais de violência que têm como alvo os corpos das mulheres e o que persiste é a dimensão colonial, um regime de apropriação que radicaliza a forma colonial da violência.

O Brasil que é insuportável para mulheres hoje descende do projeto de colonização através da apropriação, escravização, extermínio, violência, tortura e estupro. Projeto atualizado na ditadura e que tem diversos braços nos diferentes territórios, desde o encarceramento e genocídio da população negra, passando pela exploração de terras indígenas, assassinatos e violações dos povos originários, tradicionais e ativistas ambientais, até o agravamento da violência contra mulheres. Não creio que toda essa cadeia de violações seja ingênua ou casual, me parece um projeto de sociedade excludente que atualmente ganhou fôlego para ser executado, e consequentemente, nos executar.

Por mais que seja óbvio enxergar apenas a primeira camada de responsabilidade pela violência, ou seja, daquele que a pratica diretamente, é preciso escavar as dimensões invisíveis que a História revela. O século XXI parece não ter chegado para nós, vivemos num limbo temporal perverso, uma espécie de máquina do tempo que nos coloca diante das mesmas violências de nossas antepassadas. O temor me sobressalta, o que virá depois? Nos proibir de ir à escola, de possuir algo em nosso nome, condenar-nos à fogueira? Margaret Atwood, que escreveu “O Conto da Aia” e é conhecida por suas distopias a partir de fatos históricos, precisa ser uma obra de ficção e não um um prenúncio aterrorizante do que o Brasil vai se tornar.

[Fonte: http://www.estadao.com.br]

Luís de Freitas Branco (1890-1955) : Sonates pour violon n° 1 et n°2 ; Prélude pour violon et piano ;  Trio pour piano, violon et violoncelle.  Alessio Bidoli, violon ; Alain Meunier, violoncelle ;  Bruno Canino,  piano. 2022.-Texte de présentation en italien, anglais et russe. 75’58’. Sony Classical. LC 19439995992

Écrit par Patrice Lieberman

Né à Lisbonne dans une famille de la haute noblesse portugaise, frère aîné du chef d’orchestre Pedro de Freitas Branco (interprète très apprécié par Ravel dont il grava plusieurs œuvres), Luís de Freitas Branco fut le premier compositeur moderne du Portugal, pays longtemps en marge de l’évolution de la musique européenne. Formé d’abord dans sa ville natale (où il eut parmi ses maîtres le compositeur belge Désiré Pâque), il se perfectionna ensuite auprès de Humperdinck à Berlin et de Gabriel Grovlez à Paris.

Rentré à Lisbonne en 1916, il n’est pas exagéré de dire -comme l’affirmait en 1944 son élève, le compositeur et musicologue Fernando Lopes-Graça- qu’on lui doit à partir de 1910 l’introduction de la musique moderne (en l’occurrence celle de Debussy et Schoenberg) au Portugal et qu’il porta à lui tout seul la musique portugaise à un niveau de style et de technique proprement impensable auparavant. Le mépris qu’affichait Freitas Branco pour la dictature de Salazar lui valut de faire l’objet de nombreuses brimades et d’être écarté de la vie musicale officielle portugaise. Il fallut attendre la « révolution des œillets » de 1974 pour voir son oeuvre faire l’objet d’un regain d’intérêt au Portugal. On ne peut malheureusement pas dire que son nom ou sa musique soient familiers au-delà des frontières de son pays natal. Ce bel enregistrement vient donc à son heure pour nous permettre de découvrir un artiste de grand talent, injustement négligé.

L’œuvre de Freitas Branco -qui a abordé tous les genres sauf l’opéra- n’est pas particulièrement abondante, et ce qu’on trouve sur cette parution représente à peu près la moitié de sa production de musique de chambre, qui comporte également une sonate pour violoncelle et piano et un quatuor à cordes.

Très libre et original dans sa forme (il se compose de quatorze sections enchaînées), le Trio à clavier de 1908 frappe par son ton libre et rhapsodique, quelque part entre Franck et le premier Ravel. On y trouve une Marche centrale inattendue, tout à fait dans le style musique militaire. Si certaines sensuelles volutes mélodiques des cordes sont clairement post-franckistes, l’œuvre présente aussi des épisodes d’un lyrisme aisé et chantant que n’aurait pas renié Puccini. On y retrouve aussi d’inattendues similitudes avec la musique russe : des évocations de sonneries de cloches comme des épisodes rythmiquement bien marqués quelque part entre Tchaïkovski et Rachmaninov, et même des thèmes populaires à la Prokofiev, son exact contemporain. Freitas Branco aime aussi prendre l’auditeur à contre-pied par plusieurs fausses fins : on croit que la musique va s’arrêter, mais elle reprend de plus belle avant que l’oeuvre ne se clôture brusquement après un étonnant épisode répétitif.

Écrit en 1910, le bref et enchanteur Prélude de 1910-si debussyste avec ses gammes par tons entiers, sa couleur modale et ses lignes mélodiques langoureuses- sépare ici les deux sonates pour violon et piano de Freitas Branco. Voilà un beau morceau qui ferait un bis délicieux.

Imprégné d’un net parfum post-franckiste, le premier mouvement de la Première sonate (1908) fait parfois penser au Fauré des années 1880 avec ses volutes mélodiques langoureuses et son charme distingué, et on l’imagine aisément faire les délices des amateurs rassemblés dans un salon proustien. Énergique et bien rythmé, l’Allegretto giocoso qui suit est plus romantique. L’Adagio molto -élégant, fin, harmoniquement capiteux- a quelque chose qui rappelle Ysaye et une façon, si propre à la musique française, d’exprimer les sentiments avec une certaine retenue. Marqué Allegro con fuoco, le Finale débute sur une note de franchise héroïque et fait à nouveau admirer une écriture libre et rhapsodique aux harmonies sans cesse mouvantes, mais aussi de beaux moments de quiétude qui rappellent fortement la Sonate de Franck.

Composée vingt ans plus tard, la Deuxième sonate montre un compositeur en pleine possession de ses moyens et dont le style, libéré à présent de l’influence de Franck et de ses successeurs, a évolué vers davantage de modernité. Empreint de tristesse et de dignité, l’Allegretto introductif présente de belles tournures modales qui font penser par moments à Vaughan Williams. Le Molto vivace qui suit est un scherzo gai et vif, avec un stimulant jeu de questions-réponses. De structure tripartite A-B-A’, il comporte un Trio lyrique, bien français, où le violon fait entendre une mélodie capricieuse. L’Andantino évoque d’abord une procession où le piano avance en accords, avant d’en arriver à un récitatif passionné du violon en dialogue avec le piano puis de revenir à la procession du début qui se conclut sur une fin douce et sereine. L’oeuvre s’achève sur un Allegro d’une franchise et d’une intensité qui évoquent aussi bien Bartók que le Fauré tardif, mais aussi le lyrisme de Vaughan Williams.

Cette première discographique est magnifiquement défendue par des interprètes que séparent deux générations. Il y a d’abord le trentenaire Alessio Bidoli, violoniste à la technique sûre et au son clair, interprète à la fois sensible et d’une belle franchise et toujours soucieux de laisser parler la musique en premier. Il n’aurait pu être mieux entouré que par les étonnants octogénaires que sont le fin violoncelliste Alain Meunier et le si vif et alerte Bruno Canino, infatigable défenseur de la musique contemporaine mais aussi chambriste de premier plan.

On ajoutera que le plaisir que procure la découverte de cette remarquable musique dans de très belles interprétations est encore accru par une superbe prise de son et que le livret très soigné comporte -outre une intéressante présentation des oeuvres et la biographie des artistes- de belles photos de Lisbonne en noir et blanc.

Son 10 – Livret 10 – Répertoire 10 – Interprétation 10

 

[Source : http://www.crescendo-magazine.be]

La ganadora del Nobel de Literatura 2022 se describe a sí misma cómo “tránsfuga de clase”. La elección sobre quién y qué merece ser contado y recordado es uno de los trasfondos de su proyecto. Los márgenes, como muestra este ensayo, se vuelven cruciales en un ejercicio memorioso total.

Escrito por Diego Courchay

Annie Ernaux nunca llegó hasta Paris.

Lo deseó, en su adolescencia: mudarse a la ciudad luz capital, al escenario de incontables bildungsroman de escritores en ciernes. Llegar a la meca donde se fraguan las reputaciones literarias. Se quedó a las puertas, por decisión propia. “París, el gran sueño, del que ahora estoy a treinta kilómetros a vuelo de pájaro pero siempre fuera. Y ya no tengo ganas de entrar”, escribe en Le vrai lieu (El lugar verdadero, 2014).

Prefirió el margen, desde 1977. Ese año se mudó a la “ciudad nueva” de Cergy, una comuna suburbana recién creada. Aún reside en ese sitio efímero, de centros comerciales, de población diversa y desarraigada. Un lugar sin historia, sin la “potencia ancestral de un orden social”.

[Cergy] es una ciudad en permanente cambio, nunca definitiva. Debido a estos rápidos cambios, me parece que tiendo más a anotar lo que va a desaparecer, estos rostros, estos momentos. Porque, en el fondo, hasta que no escribo sobre algo, no existe. [El lugar verdadero]

Cergy es una elección que refleja la obra de Ernaux, escrita como quien mira por el retrovisor, para atisbar el momento que queda atrás; para capturar la esencia de su literatura: el instante en que ocurre el pasado. Aunque para ella nada es tan simple como un antes y después. Un pasado suplanta a otro, pero los ayeres se burlan de la cronología y se reacomodan a una distancia movediza.

Igual o más importante resulta para Ernaux lo que termina por ser sepultado, entre tanta capa sucesiva de tiempo. Se sitúa ahí donde inicia la pérdida, donde el ancla lanzada para sujetar lo que fue ya no encuentra dónde afirmarse. La fisura por donde se escurre lo que fuimos, hace poco o mucho, es el punto de partida de sus reconstrucciones literarias.

En Cergy empezó la escritura que ha definido a Ernaux desde fines de los años 1970. ¿Qué mejor punto de partida que esa página en blanco en el mapa urbano? Sin jerarquías rígidas, como no las hay en el material que conforma su obra memoriosa, donde lo íntimo es universal y lo universal ya fue íntimo. El discurso televisivo memorable cohabita con el anuncio en la televisión que lo precedió, con el insulto proferido al verlo, con el grafiti entrevisto antes de entrar y encender el televisor.

Porque Ernaux tiene predilección por el sedimento que dejó en nosotros lo fugaz, lo compartido alguna vez por todos sin darnos cuenta —el horario del noticiero, el envase de refresco, el tipo de cambio—, lo que un día cayó en desuso junto con todo lo que conllevaba —rituales, gestos, dichos. El “yo” se desliza en el “nosotros”, por la vía de la capa en apariencia más superficial del día a día. A todos estos fragmentos les atañe el peso de la emoción que suscitaron, no su valor histórico abstracto.

“He escrito que ‘la memoria es material’, quizás no lo sea para todos, pero para mí lo es hasta el extremo, devolviendo cosas vistas, escuchadas (el papel de las frases, a menudo aisladas, punzantes), gestos, escenas, con la mayor precisión. Estas constantes ‘epifanías’ son el material de mis libros, la ‘prueba’ también de la realidad”, apunta en L’écriture comme un couteau (La escritura como cuchillo, 2003).

Una realidad que concibe sin elipsis poéticas que filtren lo que la página retiene de la vida cotidiana. Así, Regarde les lumières mon amour (Mira las luces, amor mío, 2014), es el diario de sus visitas al supermercado, espacios invisibles poblados por mujeres que también lo son: “Me había preguntado por qué los supermercados nunca estaban presentes en las novelas que se publicaban. Cuánto tiempo requería una realidad para acceder a la dignidad literaria”.

Uno de sus antecesores sería el Georges Perec de Les choses (Las cosas, 1965), novela que cuenta la historia de una pareja a través de sus posesiones materiales, un retrato de la sociedad de consumo que también interpela a Ernaux. Somos la suma de lo que deseamos a plazos, a crédito, nuestras aspiraciones de cada quincena. En Ernaux, sin embargo, está en juego mucho más que un ejercicio de sociología literaria. Y no entra en juego, de hecho, la ficción.

Porque Ernaux, desde la mudanza a Cergy, ha circunscrito su escritura al material que le proporciona su vida. No solo la elegida, sino la que dejó atrás. Y aquí ese suburbio vuelve a cobrar una importancia vital:

A mediados de los años 1970, Cergy estaba en construcción, se levantaban edificios por todas partes, era una gigantesca obra llena de grúas que me recordaba a la posguerra en Normandía, a la ciudad de Yvetot, donde pasé toda mi juventud y cuyo centro había sido destruido. Debajo de esta ciudad que se estaba construyendo, era como si hubiera otra ciudad, la Yvetot devastada de 1945, las dos se deslizaban una sobre otra. [El lugar verdadero]

Annie Ernaux nació en 1940, en el norte de Francia, en una familia humilde, de obreros convertidos en dueños de una tienda de abarrotes. La asiduidad en los estudios la llevó a ser profesora, distanciándola no solo de aquella geografía sino de esa clase social, de su cultura popular, del habla misma de su origen. “Tránsfuga de clase” es un término que emplea para describirse.

Es otro elemento determinante en su escritura: la elección sobre quién y qué merece ser recordado y contado, los “nosotros” que ella se niega a reducir solamente al “yo”. Ese es el trasfondo de todo su proyecto. Y también por eso Cergy es fundamental. El espacio intermedio, entre lo que dejó atrás y la fuga, nunca culminada, hacia el futuro de la capital, hacia París.

Le es deudora toda una franja de la literatura francesa actual, la de otros tránsfugas del margen que vivieron y aprendieron para contar su “traición”, y escribir las historias de quienes nunca figuran en la Historia. Desde Didier Eribon con Retour à Reims (Regreso a Reims, 2010), regreso al hogar de un sociólogo homosexual para el funeral de su padre obrero; Édouard Louis con En finir avec Eddy Bellegueule (Para acabar con Eddy Bellegueule, 2014), autobiografía del suplicio de ser diferente en un medio machista y marginal; Nicolas Mathieu en Leurs enfants après eux (Sus hijos después de ellos, 2018), novela de adolescencia en una zona postindustrial. Este último escribe sobre su descubrimiento de Ernaux a los veinte años:

Sus libros eran políticos, en la medida en que articulaban, de una manera inédita para mí, la intimidad y la historia, la economía y el cuerpo, lo social y lo sexual, lo personal y lo colectivo, la memoria y el orden mundial, los sentimientos de la infancia y la guerra de clases.

A la obra de Ernaux se le ha llamado epistemología personal.

Cuenta libro a libro la pérdida de su virginidad, un aborto, la historia del padre, de la madre, un amor tóxico. Temas tabú, vivencias de mujeres que son secretos a voces convenientes. A todos los une un tono común, cuya razón de ser es la verdad.

“No quería hacer algo que primero fuera bello, sino real, y la escritura era ese trabajo de sacar a la luz la realidad: la del ambiente obrero de la infancia, la de la aculturación que es también una ruptura con el mundo de origen, la de la sexualidad femenina.” [La escritura como cuchillo]

Ella misma ha calificado su obra de “autosociobiográfica”.

Empezó a serlo a partir de Cergy. Ahí escribió todos sus libros salvo los dos primeros. Un parteaguas. Si antes de Cergy escribió novelas, con su tercer libro inicia el giro hacia la autobiografía. El punto de inflexión definitivo es, en 1983, La place (El lugar), su cuarto libro. El primero “autosociobiográfico”:

Luego viene otra forma, que apareció con El lugar, que podría calificarse de “relato autobiográfico” porque se descarta toda ficcionalización de los hechos y, salvo error de memoria, estos son verídicos en todos sus detalles. Al fin el ‘yo’ del texto y el nombre en la portada del libro se refieren a la misma persona. […]

Pero no me satisface el término ‘relato autobiográfico’ porque es insuficiente. Subraya un aspecto ciertamente fundamental, una postura de escritura y de lectura radicalmente opuesta a la del novelista, pero no dice nada sobre el objetivo del texto, su construcción. Y lo más grave aún es que impone una imagen reductora: “el autor habla de sí mismo”. Sin embargo [mis obras] son menos autobiográficas que autosociobiográficas. [La escritura como cuchillo]

Tras mudarse a Cergy abandona la ficción. A partir de ahí empieza por esbozar su infancia, a sus padres, abriendo paso a esa otra obra que escribe hasta la fecha: la que reconstruye minuciosamente y sin miramientos, sin cultura alta ni baja, sin rehuir lo supuestamente pedestre o lo indecible.

En El lugar cuenta la historia de su padre:

Recientemente, he sabido que la novela es imposible. Para dar cuenta de una vida sometida a la necesidad, no tengo derecho a ponerme primero del lado del arte, ni a intentar hacer algo emocionante o conmovedor. Recogeré las palabras, los gestos, los gustos de mi padre, los hechos significativos de su vida, todos los signos objetivos de una existencia que yo también compartí. Ninguna poesía de la memoria, ninguna burla jubilosa.

Más tarde, en La escritura como cuchillo, agrega:

Al término de esa reflexión, llegué a esto: la única manera justa de evocar una vida, aparentemente insignificante, como la de mi padre, de no traicionar (a él, y al mundo del que vengo, que sigue existiendo, el de los dominados), era reconstituir la realidad de esta vida a través de hechos precisos, de las palabras escuchadas.

A partir de ahí Ernaux escribe como solo sabe hacerle Ernaux, en fondo y forma. Como lo ha hecho durante 45 años.

“En comparación con la forma de la novela de mis inicios, tengo la impresión de una inmensa y, naturalmente, terrible libertad. Un horizonte se despejó al tiempo que rechazaba la ficción, todas las posibilidades de la forma se abrieron.” [La escritura como cuchillo]

En 2008 llega la que quizás es la culminación de ese proyecto: Les années (Los años). Es el libro de una vida, de lo que describe como el deseo de una vida entera de escribir la vida de una mujer. “Incluso cuando estaba escribiendo otros libros, ese estaba ahí, alrededor. A su manera, los ha irrigado a todos”.

El tiempo permite la búsqueda de la forma. En 1985, escribe la primera línea del prólogo: “Desaparecerán todas las imágenes…”.

La novela se publica 23 años después. Es revelador el título que alguna vez pensó darle: Novela total.

Ella quisiera reunir esas múltiples imágenes de sí misma, separadas y desordenadas, e hilarlas con un relato, el de su existencia, desde su nacimiento durante la Segunda Guerra Mundial hasta el día de hoy. Una existencia singular, pero fundida en el movimiento de una generación. […] Cómo representar a la vez el paso del tiempo histórico, el cambio de las cosas, de las ideas, de las costumbres y la vez la intimidad de esta mujer, hacer coincidir ese fresco de 45 años de historia y la búsqueda de un ‘yo’ fuera de la Historia, el de esos momentos como suspendidos, en los que hacía poesía a los veinte años. [Los años]

La impresión que debería dejar ese libro al leerse: “un flujo de luz y sombra sobre rostros”.

Así ocurre al leerlo. La página actúa como un proyector apuntado hacía el rostro del lector, en el que el tiempo descrito parpadea en blanco y negro, luego accede al tecnicolor, pasa de la película en 8mm a la precisión digital.

Lo que desfila: la aniquilación de todos los humildes y anodinos detalles cotidianos que damos por sentados, esos componentes que dan densidad a la vida pero irán desapareciendo en la estela del tiempo sin que nadie se percate.

las imágenes reales o imaginarias, aquellas que nos siguen hasta en el sueño
las imágenes de instantes bañados en un luz que pertenece solo a ellos

Todas se desvanecerán de un solo golpe como lo hicieron los millones de imágenes que estaban tras la frente de los abuelos muertos hace medio siglo, de los padres, muertos también.1 [Los años]

Pasan, cual fantasmas, los refranes populares que el presente ha transformado en arameo; los gestos de oficios que la modernidad volvió caducos; las imágenes de publicidades victimas del vértigo de su origen y la multiplicación del consumo.

las expresiones caídas en desuso, que un día volvemos a escuchar de casualidad, súbitamente valiosas cual objetos perdidos y reencontrados, que nos hacen preguntarnos cómo llegaron hasta ahí. [Los años]

Transcurre el largo compendio de toda la banalidad indisociable de nosotros mismos. Esa que Ernaux nos recuerda, colinda con lo que consideramos esencial, los seres queridos y momentos viscerales, y que son como bordados sobre esa vasta tela cotidiana y colectiva de aparentes naderías, que Ernaux va enhebrando, hasta hacer posible que nos conmueva la pérdida retrospectiva de lo que en su momento pudo parecer banal y vulgar.

Hasta cobrar conciencia de que nada es banal o vulgar, porque nada lo es para Ernaux, la escala es obsoleta, o ella buscar abolirla como quiere abolir esa distancia que existe en ella, entre su pasado y presente, entre su origen y devenir.

Se anularan súbitamente las miles de palabras que sirvieron para nombrar las cosas, los rostros de las personas, los actos y las emociones, que ordenaron el mundo, hicieron latir el corazón y mojar el sexo.

los slogans, los grafitis en los paredes de las calles y de los baños, los poemas y las historias cochinas, los títulos (Los años)

Y entre todo ese flujo incesante aflora la ironía esencial del lenguaje, como un imán que tanto atrae esa memoria, la salva del olvido como no pudieron hacerlo quienes no aprendieron a usar el lenguaje; que tanto la repele, porque el lenguaje está ausente de la memoria, de su clase social, no acepta el corsé de una sintaxis exquisita. Queda la esperanza de esa acumulación sin ornamentos, recitada como una plegaria, por la salvación de una memoria colectiva, y la imposible tarea de no excluir a nada ni nadie.

El tiempo que dura la lectura de Los años —como ocurre con los textos que culminan una visión de la escritura— interiorizamos la forma de su “frase” y de su lógica narrativa: la síntesis:

Todo se borrará en una segundo. Se eliminará el diccionario acumulado de la cuna al lecho final. Será el silencio sin palabras para decirlo. De la boca abierta no saldrá nada […]. En la sobremesa de una fiesta no seremos más que un nombre, cada vez menos un rostro, hasta desaparecer en la masa anónima de una generación lejana. [Los años]

Esa síntesis nos devuelve a dónde estuvimos cuando ocurrió la Historia, con h mayúscula, a su asimetría con la historia personal; a los cuerpos y sueños perdidos en los abismos entre ambas; a los tejidos sociales disueltos, las versiones diluidas de una misma; a los mundos que dejamos atrás.

Terminada la proyección y cerrado el libro, se ha dilatado el sentido de cuánto se perderá cuando nos unamos al cortejo del olvido y por siempre desaparecerán todas las imágenes… salvo si han sido escritas. Salvo si alguien las lee.

Leer Los años, leer a Ernaux, es admirar la simetría recompensada entre la obra y la vida cuando, al cabo de los libros, el camino al premio de Estocolmo no pasó por Paris, sino por Cergy.

Diego Courchay
Escritor y periodista. Terminó la maestría en Periodismo por la Universidad de Columbia.


1 En el flujo memorioso de Los años, Ernaux alterna una acumulación “sin amarres”, que obvia la puntuación, con remansos reflexivos, donde el texto recobra sus señas tradicionales.

 

[Fuente: http://www.nexos.com.mx]

 

Olivier Dahan est aux manettes de «Simone, le voyage du siècle», consacré à la magistrate et femme d’État, avec pour fil conducteur son parcours de rescapée de la Shoah. Avec nous, il revient sur la manière dont il a choisi de représenter ces événements.

Elsa Zylberstein a sollicité Olivier Dahan pour réaliser ce film sur la vie de Simone Veil, qu'elle incarne à l'écran. | Capture d'écran Warner Bros. France via YouTube 

Elsa Zylberstein a sollicité Olivier Dahan pour réaliser ce film sur la vie de Simone Veil, qu’elle incarne à l’écran. | Capture d’écran Warner Bros. France via YouTube

Écrit par Anaïs Bordages — édité par Sophie Gindensperger

Après La Môme et Grace de MonacoSimone, le voyage du siècle, en salles le 12 octobre, vient conclure la trilogie de biopics féminins réalisés par Olivier Dahan –cette fois-ci sur Simone Veil, décédée en 2017.

Mais ceux qui s’attendent à voir un récit historique détaillé sur la création de la loi Veil (qui a dépénalisé le recours à l’avortement) seront déçus. C’est avec son discours mémorable à l’Assemblée nationale, en 1974, que s’ouvre le film; puis, le combat politique le plus célèbre de l’ancienne ministre de la Santé est rapidement évacué. Pour raconter la vie de cette figure française mythique et panthéonisée, Olivier Dahan a choisi un autre fil conducteur: la déportation de Simone Veil, et son expérience dans les camps.

Rencontré quelques semaines avant la sortie, le cinéaste décrit son film comme «un portrait en mouvement». De l’enfance de Simone Veil sur la Côte d’Azur à l’écriture de ses mémoires, le film nous transporte en effet d’une période à l’autre, à travers divers moments marquants de la vie et la carrière de la magistrate. En Allemagne, dans les prisons algériennes, au Parlement européen ou dans un hôpital auprès d’un patient séropositif, ce «voyage du siècle» un peu cahoteux tente en deux heures vingt de faire la somme de tous les combats de Simone Veil –au risque de s’éparpiller, avec des allers-retours incessants qui empêchent les scènes de respirer.

Alors que le film progresse, ces courts fragments dans le désordre chronologique sont entrecoupés de passages de plus en plus longs et détaillés qui racontent la déportation de Simone Veil, sa sœur et sa mère. Parmi ces séquences, de longues scènes dans les wagons à bestiaux, l’arrivée de nuit à Auschwitz, la violence dans les dortoirs et dans les camps, ou encore l’agonie finale d’Yvonne, la mère de Simone, incarnée par Élodie Bouchez.

Représentation de la Shoah

Faire un biopic sur Simone Veil sans raconter son expérience de déportée aurait été incongru, alors que la femme d’État a tant lutté pour que son récit et celui des autres survivants soient entendus. «Ce début de vie conditionne tous ses choix, dans l’Europe, dans ce qu’elle fait pour les femmes, et pour toujours de se battre pour la dignité des êtres», explique Elsa Zylberstein, qui incarne Simone Veil à l’âge adulte –malgré les prothèses, devenues malheureusement incontournables dans tout biopic conventionnel, son interprétation et celle de Rebecca Marder (qui joue Simone dans sa jeunesse) constituent le salut principal du film.

C’est l’actrice qui, après plusieurs rencontres avec Simone Veil, a sollicité Olivier Dahan pour réaliser «un grand film» sur sa vie. Pour elle, la question de la mémoire n’est pas celle qui s’est posée en premier, «mais fatalement, c’est intrinsèque au sujet». Quant à Olivier Dahan, lui-même descendant de déportés, il s’agit pour lui d’une évidence: «C’est un film sur la Shoah. […] Ce qui m’intéressait, que j’avais peu vu dans les films, c’est le silence imposé par l’État français une fois que les déportés reviennent. Ce contre quoi Simone Veil va lutter en premier: elle a envie de parler, et on lui refuse ce droit de parole, à elle comme à tous les autres d’ailleurs.»

Mise en scène excessive

Si la Shoah devait forcément être évoquée, les choix dans Simone interpellent. Que peut-on et doit-on montrer de la Shoah au cinéma? Pourquoi reconstituer avec tant de détails les atrocités des camps? S’attarder si longuement sur le visage amaigri et agonisant d’Élodie Bouchez dans le rôle d’Yvonne Steinmetz? Le débat existe depuis longtemps, et ressurgit notamment à chaque fois qu’une fiction s’empare du sujet.

Dans sa célèbre critique du film Kap​​ò de Gillo Pontecorvo, en 1961, Jacques Rivette estimait que le fait même de mettre en scène l’expérience des camps, et dans ce cas précis la mort de l’héroïne, avec des procédés classiques du cinéma, était immoral: «Le réalisme absolu, ou ce qui peut en tenir lieu au cinéma, est ici impossible; toute tentative dans cette direction est nécessairement inachevée (“donc immorale”), tout essai de reconstitution ou de maquillage dérisoire et grotesque, toute approche traditionnelle du “spectacle” relève du voyeurisme et de la pornographie.»

La reconstitution, c’est le choix qu’a fait Olivier Dahan, qui reconnaît s’être interrogé: «Qu’on se pose la question, et je me suis posé la question, c’est normal, affirme Olivier Dahan. La question c’est pas “est-ce qu’on peut ou pas faire un film là-dessus”, c’est comment faire le film. […] C’est quelque chose qui demande de la réflexion, et de l’intuition. La justesse et l’honnêteté avec laquelle ça doit être fait va forcément à l’encontre de quelque chose de très spectaculaire ou de trop graphique, donc j’ai essayé de tenir à distance le truc.»

«J’ai eu envie d’impacter le spectateur en le mettant dans une sorte d’apnée pour essayer de rendre compte de ce que les déportés qui sont revenus ont pu décrire de l’arrivée aux camps.»

Olivier Dahan, réalisateur

Pourtant, certaines scènes de Simone laissent peu de place à la suggestion ou à la pudeur. L’horreur des camps est mise en scène de manière graphique et parfois excessive, comme dans ce passage interminable sur la tonte et le tatouage des déportées: avec des gros plans sur leur crâne et un montage vif, anxiogène, les femmes se succèdent sous les coups de ciseaux.

Quand on l’interroge sur sa réflexion, le cinéaste développe: «Je voulais mettre mal à l’aise le spectateur avec pas mal de scènes en fait, c’était mon intention. Sur l’arrivée au camp par exemple. Il n’était pas question de mettre à l’aise, d’ailleurs, l’inverse aurait été saugrenu. Disons que j’ai eu envie d’impacter physiquement le spectateur en le mettant dans une sorte d’apnée, que ce soit avec les images et avec les sons, pour essayer, vaguement, de rendre compte de ce que les déportés qui sont revenus ont pu décrire de l’arrivée aux camps.»

Transmission

Pour Elsa Zylberstein, dont la famille a été cachée par des justes pendant la guerre, la transmission est clairement un des objectifs du film. L’actrice, qui a côtoyé Marceline Loridan-Ivens, Ginette Kolinka ou Paul Schaffer, estime que comme Simone Veil, «ce sont des gens obsédés par la transmission, pour ne pas qu’on oublie. Et peut-être qu’inconsciemment, quand j’ai parlé [à Simone] du film, je me suis dit: elle a dû comprendre que c’était aussi pour ça, pour que ça n’arrive plus.»

Olivier Dahan explique aussi que sa volonté était de recréer des images destinées à un jeune public encore inéduqué sur la Shoah et ses représentations cinématographiques. «Je ne montre pas tout des camps: je montre l’arrivée, la marche de la mort, des choses qu’on n’a pas forcément vues depuis longtemps. Et même s’il y a de grands films qui ont été faits sur le sujet, Shoah de Claude Lanzmann en tête bien entendu, je me suis dit qu’aujourd’hui en 2022, il n’y avait pas beaucoup de gamins de 15 ans qui avaient l’occasion de voir Shoah, ni même Le Pianiste, ni même La Liste de Schindler et d’autres films encore. J’avais l’intention de faire un film accessible, donc je me suis octroyé le droit de répéter un peu les choses.»

[Source : http://www.slate.fr]

Hace 45 años murió uno de los personajes más influyentes de la historia de la comedia, que junto a sus hermanos se rió de la vida burguesa y del héroe viril clásico 

Groucho Marx en 'Sopa de ganso' (1933)

Groucho Marx en ‘Sopa de ganso’ (1933)

Escrito por Juan Sardá

Escoger la mejor película de los hermanos Marx es como jugar a una lotería infalible, da igual con qué número juegues, lo más probable es que aciertes. Quizá la más redonda sea Una noche en la ópera (1935), en la que esa secuencia del camarote a rebosar en el barco se ha convertido en una expresión universal para decir que un lugar está abarrotado.

Otro momento mítico del filme, en el que se revela el aspecto kafkiano que siempre tuvo su obra, es ese en el que Groucho lee un contrato y dice aquello de “la parte contratante de la primera parte”, que sigue siendo la mejor parodia de la burocracia y las trampas del lenguaje legalista.

Oportunista, canalla, caradura, deslenguado, grosero… Groucho Marx provoca una risa liberadora porque en realidad nos representa. Perfeccionó su personaje hasta lo sublime pero no lo inventó él. La tradición judía, en la que el humor, muchas veces negro, es fundamental, creó al schlemiel, arquetipo contrario al héroe.

El schlemiel es el tipo que mete la pata en una reunión social, el que derrama una taza de café hirviendo sobre su amada en la primera cita y el “cobarde” que no quiere ir a la guerra no porque sea pacifista sino porque, sencillamente, tiene miedo. No solo eso, en una sociedad hipercapitalista como la estadounidense, encarnan una y otra vez la dignidad del loser.

Junto a sus hermanos, el inolvidable Harpo, el payaso mudo y poeta, y Chico, el tipo rudo y un poco elemental de las calles de Nueva York, construyó algunas de las mejores comedias de todos los tiempos. Comenzaron en el teatro, curtiéndose en las duras tablas de Broadway, y sus primeras películas, Los cuatro cocos (1929) y El conflicto de los Marx (1930) adaptaban aquellos primeros éxitos. Conjugan la fuerza del slapstick, el gag basado en el humor físico, con el ingenio que también forma parte de la tradición hebrea, ese pueblo que superó todos los exilios y pogromos convirtiendo el sarcasmo en una catarsis.

Los años 30 en estado de gracia

En los años 30 firman sus mejores películas. Sopa de ganso (1933) es una obra maestra, una brutal sátira contra el auge del totalitarismo en la que se revelan como unos visionarios. Una vez más, el oportunismo en apariencia cínico de Groucho resulta mucho más humano y, en último término, moral, que la exaltación nacionalista y la integridad entendida como fanatismo de la épica militarista.

La construcción del héroe se impone como un ideal que refleja lo mejor del ser humano pero también de un molde que hoy llamaríamos “masculinidad tóxica”. Frente a esos machos alfa que conducen a la humanidad a las mayores catástrofes, la falta de pretensiones, la asunción de su propia debilidad y cobardía, el rechazo frontal a cualquier ideología que no admite discusión y la parodia de lo épico convierten a Groucho en un personaje redentor que salva a los hombres de la obligación de tener que serlo.

“Si no le gustan mis principios tengo otros”, reza la frase más famosa de Groucho Marx (Nueva York, 1890-Los Angeles, 1977), convirtiendo al schlemiel en obra de arte. Se definió a sí mismo como un “amante sarnoso” en sus memorias y dijo aquello de “nunca formaría parte de un club que me aceptara como miembro”. Frente a la obligación de no derramar una lágrima y ser siempre perfecto, él exaltaba lo que verdaderamente nos hace humanos.

Después de Sopa de ganso, otra obra maestra ya mencionada, Una noche en la ópera, donde perfeccionan su talento para el enredo. En Un día en las carreras (1937) Groucho se dedica, una vez más, a tomarle el pelo a una vieja millonaria, esa Margaret Dumont que encajaba las mayores groserías con cara de palo. Inolvidable esa última secuencia, revolucionaria, en la que los hermanos huyen de la vida burguesa de los blancos ricos para terminar cantando y bailando con sus sirvientes afroamericanos.

Apología de la bohemia

Frente al aparente cinismo de Groucho, en las películas de los hermanos siempre aparece una encantadora pareja de jóvenes que simbolizan la pureza de la vida. Son siempre profundamente románticos. Ahí esta ese joven dramaturgo de El hotel de los líos (1938), representante de una especie de pureza artística al que los hermanos ayudarán demostrando su buen corazón. El mundo del dinero, al que una y otra vez satirizan en la millonaria de Dumont, se encarna en un magnate del teatro. Cargadas de humanismo, frente al capitalismo rampante, los Marx siempre contraponen la importancia de los sentimientos.

Otra película fundamental es Los hermanos Marx en el Oeste (1940), con esa famosa secuencia del tren que no puede frenar en la que gritan aquello de “¡más madera, es la guerra!”, que forma parte del lenguaje popular. Los Marx vuelven a dar vida al mito bohemio y anarquista que forma parte de su esencia. Nunca tienen domicilio ni trabajo fijo, alérgicos a las convenciones de la vida burguesa. En este caso, deberán enfrentarse a una codiciosa compañía de ferrocarril en su eterno conflicto con el mundo del dinero.

Con Tienda de locos (1941) culminan su etapa de esplendor. Una vez más, los métodos poco ortodoxos de Groucho se ponen al servicio de una buena causa como los intereses de una joven y encantadora cantante de ópera. Aún rodarían dos películas más como Los hermanos Marx, Una noche en Casablanca (1946), en la que parodian la famosa Casablanca de Bogart en su incesante destrucción del héroe viril clásico, y Amor en conserva (1949), ambientada en ese mundo del espectáculo que tanto amaron. Nunca quisieron ser más que cómicos y en esa falta de pretensiones, sus maravillosas películas encuentran absoluta grandeza.

[Fuente: http://www.elespanol.com]

%d blogueurs aiment cette page :