Elin Haf Gruffydd-Jones: «Non podemos depender do sistema educativo para socializar a xente nas linguas minorizadas»

Elin Haf Gruffydd-Jones (Bermudas, 1967) é profesora titular e directora do Centro de Estudios Avanzados Galeses e Célticos da Universidade de Gales. Desde finais de 2021 preside a Rede Europea pola Igualdade das Linguas (ELEN). Esta semana visitou Galiza, onde analizou xunto a colegas de toda Europa futuro das linguas minorizadas.

Elin Haf Gruffydd-Jones visitou a redacción de ‘Nós Diario’.

Escrito por SUSANA ROIS

—Debemos falar de linguas minoritarias ou minorizadas?
No caso galés, e no galego, deberíamos falar mellor de linguas minorizadas, porque a súa situación é resultado dun proceso dinámico. Cando falamos de linguas minoritarias pensamos nunha condición estábel, natural, mais até chegar aí dáse un proceso no que participan persoas, institucións. Polo tanto, é mellor abrir a mirada para recoñecer os actos sociais e políticos que conducen unha lingua a unha situación de minorización. Permítenos ser máis críticos e entender mellor a situación das linguas.—Exprésase moi ben en galego. Cando comezou o seu interese pola nosa lingua?
Hai 30 anos xa, coa chegada a Gales de investigadoras novas procedentes da Galiza. Elisa Fernández Rei, agora profesora da USC, foi a primeira. Durante un ano, ademais de investigar en linguas minorizadas aprendeu galés e impartiu clases de galego, ás que me apuntei. A partir de aí comecei a vir a Galiza e mantiven o contacto tamén a través da ELEN. Non o domino, pero para min é importante tratar de falalo aquí.

—Recoñece algún paralelismo entre o galés e o galego?
O galés é unha lingua celta. Mantén unha enorme distancia l co inglés. Isto é diferente aquí. Pero en Gales, como na Galiza, temos problemas de migración do rural, onde hai unha porcentaxe máis alta de falantes de galés, a contornos urbanos, e

das cidades a Inglaterra. Esa marcha e a falta de economía e oportunidades no ámbito rural non facilita a reprodución da lingua, e iso vai supor un problema no futuro, aínda que nas cidades aínda é posíbel crear redes de relación en galés. É unha lingua visíbel en case todo o país, na sinalización, mais non no comercio, como si o é o éuscaro no País Vasco. Tamén está integrada na cultura, aínda que o consumo real sexa moi cativo.

—E no ensino?
Un 24% da poboación escolar fai os seus estudos en galés. Iso significa que 75% non usa esta lingua para aprender outras materias: matemáticas, historia, economía. E cando non se utiliza unha lingua como medio de instrución, para aprender máis, para facer algo, saes da escola sen dominar esa lingua, sen opcións de falala de maneira seria en calquera contexto. Por iso estamos a estender a porcentaxe de escolares estudando en galés.

—Vostede suma máis de tres décadas de traballo no ámbito das linguas minorizadas, moi centrado nos medios de comunicación. Que papel xoga a prensa en linguas minorizadas de cara a súa normalización?
A educación é fundamental para a transmisión da lingua, para fomentar o seu uso social e desenvolver a identidade coa lingua, mais fica pendente a transmisión familiar e social fora da escola, que é tan importante. Neste sentido, os medios de comunicación deberían contribuír a esa transmisión, e non facela máis difícil. Se o contorno audiovisual e comunicativo está controlado pola lingua dominante vai ser moi difícil para as familias manter a lingua materna e convertela na primeira lingua de comunicación social. Se deixamos de lado esta transmisión xeracional, familiar e social, tamén estamos botando a perder a relación emocional coa lingua, que é unha das cousas máis importantes para levar ao futuro. Non podemos depender do sistema educativo para socializar a xente nas linguas minorizadas.

—A dixitalización achegou facilidades ou novos desafíos ás linguas minorizadas?
O sector tecnolóxico, o audiovisual e o conxunto dos medios de comunicación son esenciais para a saúde da lingua como símbolo do futuro e non do pasado. Por iso, cada vez máis cómpren ferramentas que facilitan a interlocución con aplicacións e intelixencias artificiais en linguas minorizadas. Pero tamén precisamos contidos visíbeis e accesíbeis, tamén a través de algoritmos que atendan ao galés e ao galego. Todo isto require apoio e financiamento.

—Que responsabilidade teñen aquí Gobernos e institucións públicas?
Se queremos unha sociedade onde haxa diversidade e igualdade lingüística, os Gobernos teñen que lexislar e facer cumprir a lei. O activismo é unha parte fundamental e moitas veces fai un servizo aos políticos, que case sempre chegan tarde. Pero é o Goberno quen ten que preguntarse que lingua galega quere, unha lingua para figurar en actos e pancartas ou unha que ademais de valor social dispoña de espazos de uso.

[Foto: Arxina – fonte: http://www.nosdiario.gal]

«O acontecemento», de Annie Ernaux

Annie Ernaux

O acontecemento (tradución de Moisés Barcia)

Rinoceronte, 104 páxinas, 17 €, Cangas do Morrazo, 2023

 

Escrito por Ramón Nicolás

Por volta da metade desta novela titulada O acontecemento, a primeira vertida á lingua galega da Premio Nobel 2022 en tradución a cargo de Moisés Barcia, nun dos fragmentos nos que agroma de maneira directa a instancia da autora, deixa explícito un elemento esencial que, teño para min, funciona como unha clave significativa destas páxinas, isto é, sitúa a historia relatada -ese acontecemento que implica unha esgazadura perenne, que non pechou e nunca pechará as cicatrices que provoca como foi un abordo clandestino- nun ronsel exclusivo que é o das mulleres. Respecto delas afirma que, malia non coñecelas, sente que tece algo en común, quer dicir, articula e imaxina  unha “cadea invisible” con “artistas, escritoras, heroínas de novela e mulleres da miña infancia” coa que esta proposta textual, non teño dúbida, constitúe un elo sólido e conmovedor.

Sólido porque a escrita de Ernaux é aguilloante e incisiva ao tempo que se reviste dunha sinxeleza pouco común: desposuída de adobíos intérnase sen ambaxes na cerna do argumento que, por outro lado, non deixa de carrexar ferrados de memoria, documentada tantas veces, que se estende desde o máis persoal e íntimo ata o que ten de proxección colectiva. Unha memoria que, como é lóxico, vai  e vén: difusa en ocasións, meticulosa noutras.

Conmovedor porque, á fin e ao cabo, é esta unha historia que destila desamparo, soidade, discriminación, incomprensión, violencia e, en moitas ocasións, desprezo: sentimentos ou percepcións que Anne, a protagonista, que naquel tempo era unha estudante universitaria brillante, sobra dicilo, experimenta arreo a través do propio corpo, aproximándose así a dimensións de carácter moral do que, nos anos sesenta en Francia, era considerado reprobable e  ilícito, malia que a sociedade establecese, sempre, mecanismos aos que acudir en voz baixa.

É esta, tamén, a memoria ou evocación dun tempo concreto, case estático, que se debuxa como denso e compacto, sen fendas nin elementos aos que asirse para contemplar algunha esperanza. Velaquí un “fluxo estancado de infelicidade” no que constitúe unha novela memorable pois semella que todo se moumea ao ouvido.

 

[Fonte: cadernodacritica.wordpress.com]

Unha antoloxía poética recompila preto de 70 composicións de Antón Tovar co apoio da Xunta

O volume recolle pezas dos sete poemarios escritos en lingua galega polo autor da Pereira ao longo de 40 anos

O secretario xeral de Política Lingüística participa na presentación da publicación, coa que culminan as celebracións polo centenario do nacemento do poeta

O secretario xeral de Política Lingüística, Valentín García, participou esta tarde na presentación da antoloxía poética de Antón Tovar, impulsada polo Padroado do Museo da Limia, comarca natal do poeta, e editada por Xerais coa colaboración da Xunta. O volume, que pon punto e final ás celebracións polo centenario do nacemento do poeta en 2021, recolle 67 composicións dos sete poemarios escritos en galego por Tovar ao longo de case 40 anos.

O representante da Consellería de Cultura, Educación, FP e Universidades mostrouse satisfeito “de facer accesible con esta publicación o fundamental da obra dun dos poetas en lingua galega máis importantes da posguerra e que, con todo, non é debidamente coñecido e lido polo gran público, algo que coido que está antoloxía contribuirá a corrixir”.

Canda Valentín García tamén interviñeron no acto de presentación, que acolleu o Museo da Limia, Sara Vil, responsable de comunicación de Edicións Xerais; Delfín Caseiro, coordinador da antoloxía; Xosé Lois Carreira, autor das ilustracións; Xesús Alonso Montero, autor do limiar, e Antón Jardón, coordinador do museo. Ademais, no acto tamén se inaugurou a exposición coas láminas das ilustracións que acompañan a antoloxía e que poderán visitarse no propio Museo da Limia, cuxo padroado lles entregou un carné de amigos/as do Museo aos participantes.

40 anos de creación poética

A obra, que pasa a engrosar a sección clásicos de Xerais, recompila os case 40 anos de creación poética dunha das voces líricas máis importantes da segunda metade do século XX, abarcando desde Arredores (1962) ata Cadáver adiado (2001).

Introducido por un limiar de Alonso Montero, impulsor da antoloxía, e ilustrado con seis imaxes do artista da Limia Xosé Lois Carreira, o volume presenta os textos ordenados de maneira temática e cronolóxica en 12 seccións: A procura da identidade, Saudade das paraxes de outrora, O paraíso da infancia, A defensa dos desherdados, O panteísmo animista, O nihilismo, O pensamento: a vida, o medo, Deus, a morte, O amor o erotismo, a Tucha, Contra a inxustiza e a opresión, A reivindicación da lingua, A palabra creativa e Varia.

A produción do poeta da Pereira, así como boa parte da creación literaria de máis de 50 autores, pode consultarse na Biblioteca da Limia, onde permanece desde 2018.

 

[Fonte: http://www.lingua.gal]

Falece o escritor e académico Salvador García-Bodaño, «unha das figuras máis singulares e anovadoras da promoción dos 50»

« De produción moi reflexiva e espazada nas publicacións, entre libro e libro colaborou en revistas e distintos volumes, mantivo unha intensa produción xornalística, cultivou a tradución e foi un destacado activista cultural dende os anos escuros da ditadura », salienta a RAG sobre o poeta finado esta terza feira aos 87 anos de idade.

Salvador García-Bodaño

O escritor e académico vigués Salvador García-Bodaño (Vigo, 17 de xullo de 1935 – Santiago de Compostela, 7 de marzo de 2023) faleceu na madrugada desta terza feira aos 87 anos de idade, segundo informaron a Nós Diario fontes próximas á familia, e confirmou hai escasos momentos a Real Academia Galega, da que foi vicesecretario durante a presidencia de Xosé Ramón Barreiro (2001-2009). « Soubo, coma poucos, erguer a voz e, en tempos ben miserentos, facer do canto un abeiro liberador, autentificador », dixera sobre el tempo atrás o seu compañeiro de xeración e tamén académico Arcadio López-Casanova, finado o pasado ano.

« De produción moi reflexiva e espazada nas publicacións, entre libro e libro colaborou en revistas e distintos volumes, mantivo unha intensa produción xornalística, cultivou a tradución e foi un destacado activista cultural dende os anos escuros da ditadura », salientan desde a RAG, que expresa o seu « fondo pesar » polo pasamento dunha das figuras « máis singulares e anovadoras da promoción dos 50 ».

A súa ópera prima, Ao pé de cada hora (Ed. Galaxia, 1967), confirmouno como « un dos poetas máis valiosos » do movemento literario coñecido como ‘Xeración das Festas Minervais’, « nun momento en que a poesía social predominaba nas letras galegas, un poemario singular, que emanaba o marcado intimismo que caracterizaría toda a produción do poeta », precisa a Academia.

« Nestas páxinas confluían xa o existencialismo e o galeguismo, dúas correntes fundamentais que marcaron unha traxectoria poética que tematicamente centrou no amor á terra, á Galiza que lle deu nome ao poema que abre este volume; e o amor feminino, expresado dun xeito moi persoal », engaden.

Nove anos despois chegaba ás librarías o poemario Tempo de Compostela, recoñecido co Premio da Crítica de Poesía Galega e que tiña como protagonista o seu terceiro elemento de atención poética, a cidade de Santiago de Compostela, « retratada cun alento entre épico e lírico que constituíu unha auténtica novidade na literatura dedicada á histórica cidade ».

A capital da Galiza estivo tamén presente na obra Compostela e as nosas letras ata o Manifesto ‘Máis Alá’ (1992), e a propia RAG salientou o « protagonismo compostelán » na súa vida e obra na publicación editada polo Día da Poesía de 2019, dedicado a García-Bodaño baixo o título Horas de Compostela.

Completan a súa obra poética 37 debuxos para un país (1985), Compostela (1989), Pegadas no alcatrán (1994), Cidade virtual (2003) e o compendio Obra poética (1993). O escritor traballou tamén a narrativa en Os misterios de Monsieur D’Allier (1992), así como a tradución, levando á lingua galega obras como Viaxe por Galicia (1993), sobre as páxinas que George Borrow dedicou ao país en The Bible in Spain (1843).

Tamén exerceu o xornalismo como colaborador en diferentes medios, a crítica literaria, a crítica de arte e o xénero biográfico, « profundando na obra e mais na vida de autores como Avilés de Taramancos, Maside, Xaime Quessada, Luís Seoane, Rafael Dieste ou Xesús Corredoira », precisan desde a Academia.

[Foto: RAG – fonte: http://www.nosdiario.gal]

Cando o GPS vai a «Sangenjo»: unha campaña esixe a Google e a Apple que os seus mapas usen a toponimia oficial en galego

Escrito por Juan Oliver

A Coruña.- Sanxenxo non é Sangenjo pola mesma razón pola que El Escorial non é O Refugallal. Pero se un viaxa desde a capital española ata a estival localidade pontevedresa, é probable que os servizos de xeolocalización do seu teléfono móbil identifiquen a patada lingüística do seu lugar de chegada e non a que se refire ao seu punto de orixe. Non é un problema menor, aínda que o pareza. A eficacia de Amazon ás veces non depende dos xenios da loxística, senón só da linguaxe que fale o GPS do repartidor.

A Mesa pola Normalización Lingüística puxo en marcha unha campaña de recollida de firmas para pedir a Google Maps e a Apple Maps que respecten a toponimia oficial nas súas ferramentas cartográficas en liña. Ao peche deste artigo recolleran preto de 2.000 apoios. Vostede pode consultar aquí os argumentos que enarboran, e mesmo, se lle convencen, apoiar a iniciativa.

«Cremos que Google e Apple basean os seus criterios de procura nos seus mapas na toponimia que aparece na Wikipedia, onde calquera pode editar unha entrada e anotar un topónimo falso», explica Marcos Maceira, presidente da Comisión Permanente da Mesa. «Iso corrómpeo todo», engade.

O galego é unha lingua milenaria sobre a que se construíu durante séculos a cultura e a identidade nacional de todo un país. Probablemente non hai moitos máis idiomas no mundo tan ricos na súa nomenclatura, na descrición e catalogación popular da historia, a vida e a natureza das especies animais, piscícolas e vexetais, nin tan valiosas na narrativa semántica da relación entre lugares xeográficos, acontecementos, milagres e lendas; sentimentos, emocións e circunstancias filosóficas, morais e persoais.

«Sangenjo» non é o mesmo que Sanxenxo pola mesma razón que morriña non é igual a melancolía. Unha vulgar flor do toxo xamais podería engadir tenrura a unha carta de amor como si o faría unha chorima, no sentido en que José Saramago ofrecía a esa romántica posibilidade. Saudade non é, nin de lonxe, unha remota rexión de Portugal, e non se pode entender que a choiva sexa arte se non se sabe exactamente en que consiste o orballo.

Desde 1984, segundo a lexislación española, os nomes oficiais das vilas e pobos de Galicia, moitos dos cales proveñen desas identificacións, noméanse e débense de nomear oficialmente en galego. E non só por unha razón histórica, senón porque o ridículo axexa a quen desafían caso máis á razón que á lei.

«Desván de los monjes»  por Sobrado dos monxes

Hai non demasiados anos un conselleiro de Cultura da Xunta de Galicia referiuse nun Fitur á localidade coruñesa Sobrado dos Monxes como «Desván de los Monjes». No seu día, Niñodaguia e Acea da Má, por exemplo, transcribíronse como Niño do Aguia e Acera de la madre, coma se non pasase nada, cando resulta unha ousadía similar á de nomear a Los Ángeles (California, USA) como «The Querubins» ou a falar de New Xersei como «O novo pullover». Si, así de ridículo.

Rían, pero non ten graza cando un se empadroa en Xunqueira de Espadañedo (Ourense), en Teixeiro (A Coruña) ou na Estrada (Pontevedra) e Seur e Correos non o atopan porque o localizador na Internet só atende á versión española e só sabe situar «Junquera», «Tejero» e «La Estrada».

«Hai moitos concellos que se queixaron porque o seu nome oficial e habitual no uso idiomático desde hai séculos aparece nos mapas desfigurado na súa versión castelá», sostén Maceira. «E non é só un problema administrativo, é que supón impoñer desde fóra unha nomenclatura que elimina dunha plumada a cultura dun territorio», engade.

Segundo o portavoz da Mesa pola Normalización Lingüística, Google Maps e Apple Maps ofrecen a toponimia galega nun nivel moito máis aceptable cando se empregan as súas ferramentas en liña baixo as preferencias en inglés que cando o usuario as selecciona en español.

A Secretaría de Política Lingüística da Xunta de Galicia lembra que a lei de normalización establece que «a única forma oficial dos topónimos en Galicia é a galega, un principio que as administracións públicas respectan». Pero engade que Google «é unha empresa privada que establece os seus propios criterios lingüísticos». «A Xunta púxose en contacto varias veces con esa multinacional para abordar ese asunto, e a resposta da empresa é que xa dispón da versión de toda a toponimia en galego non só de Galicia, senón de todo o mundo».

Luzes-Público consultou a Google, e tamén a Apple, sobre todas estas cuestións, e preguntoulles se prevén atender a petición da Mesa. Apple non respondeu, pero Google si: «Utilizamos varias fontes para actualizar o mapa, incluídos datos de terceiros, información das autoridades locais, contribucións da comunidade de Google Maps, Street View e imaxes satelitais». «Brindamos aos gobernos locais a posibilidade de enviar os seus datos a Google Maps a través da nosa ferramenta de carga de datos xeográficos, e para obter máis información sobre como mapeamos o mundo, [podes] consultar Google Maps 101: como mapeamos o mundo».

 

[Fonte: http://www.luzes.gal]

Claudio Rodríguez Fer presenta un volume cos seus poemas neoiorquinos

Rodríguez Fer comezou a exercer a docencia na Universidade da Cidade de Nova York en 1992 e, dende entón, volveu en numerosas ocasións á gran metrópole multicultural a pronunciar conferencias sobre literatura ou a ofrecer recitais poéticos, polo que a cidade apareceu con frecuencia na súa obra

Claudio Rodríguez Fer ante os menhires de Carnac

Hoxe, ás 18.30 horas, no Centro Ramón Piñeiro (Rúa San Roque, 2, Santiago de Compostela) terá lugar a presentación de Nova York, Novos Poemas / New York, New Poems, de Claudio Rodríguez Fer, a cargo de Armando Requeixo, profesor e presentador; Jonathan Dunne, tradutor e editor; Diana Conchado, prologuista e tradutora; Claudio Rodríguez Fer, poeta e autor, e Valentín García, secretario xeral de Política Lingüística.

O poeta galego Claudio Rodríguez Fer comezou a exercer a docencia na Universidade da Cidade de Nova York en 1992 e, dende entón, volveu en numerosas ocasións á gran metrópole multicultural a pronunciar conferencias sobre literatura ou a ofrecer recitais poéticos, polo que a cidade apareceu con frecuencia na súa obra.

Agora, a editorial Small Station Press vén de editar o libro New York, New Poems / Nova York, Novos Poemas, que reúne en edición bilingüe galego-inglesa a maior parte da poesía que Claudio Rodríguez Fer escribiu en Nova York.

A tradución correu a cargo dos filólogos neoiorquinos Diana Conchado e Clifford Irizarry, a primeira dos cales xa realizara outras versións inglesas de poemas de Claudio Rodríguez Fer e fóra responsable da súa panorámica antoloxía bilingüe « Deathless Loves / Amores sen Morte ».

Diana Conchado é autora do prólogo á edición. Nel, Conchado destaca a profunda harmonía presente na poética claudiana: « Dentro do pensamento ecolóxico, a existencia é sempre coexistencia ».

Na presentación lerase o comprometido canto tribal « Revolución rosaliana en Nova York », en homenaxe á emigración e ao exilio dos galegos e das galegas en Nova York.

 

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]

A cantora galaico-portuguesa María do Ceo celebra os seus 25 anos de carreira cun disco dedicado a Galicia e á lingua galega

Galicia Nai’, que conta coa colaboración da Xunta de Galicia, é o décimo sétimo traballo da intérprete de Porto e está composto por 12 poemas de autores e autoras da terra

O secretario xeral de Política Lingüística, Valentín García, participou este serán na presentación do último traballo da cantora galaico-portuguesa María do Ceo, Galicia Nai, un libro disco dedicado integramente a Galicia e á lingua galega co que a intérprete celebra os seus 25 anos de carreira musical e que conta co apoio da Xunta.

O representante da Consellería de Cultura, Educación, FP e Universidades destacou a traxectoria de María do Ceo, “baseada no achegamento entre a lingua e a cultura galega e a portuguesa e na que, asiduamente, conta co apoio da Xunta de Galicia”, indicou. Ademais, quixo “agradecer, unha vez máis, o labor a prol da unión das linguas existentes ás dúas beiras do Miño e o compromiso profesional e persoal de María do Ceo coa que é a súa terra de adopción, tal como deixa patente en Galicia Nai” na liña dos obxectivos da Lei Paz Andrade, para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía.

Canda o secretario xeral tamén participaron no acto, que acolleu o Liceo de Ourense, o presidente desta entidade, Xavier Casares Mouriño; o presidente do Foro Enrique Peinador e autor do prólogo do traballo, Xosé González Martínez; Armando González López, médico e poeta, e a propia cantante. A xornada estivo amenizada pola actuación de María do Ceo, quen interpretou tres pezas recollidas en Galicia Nai. Ademais, presentouse o videoclip do primeiro sinxelo do disco, A Fala, da autoría de Manuel María, realizado por Alberto Outeiriño, Roberto Cid e José Juan P. Ramos.

Declaración de amor a Galicia

Galicia Nai supón unha declaración de amor a Galicia e á súa xente, pero tamén pretende ser un disco comprometido co idioma e coa muller. En total, reúne 12 poemas musicados de autoras da terra de distintas épocas e con distintas sensibilidades poéticas: Rosalía de Castro, Xosé Neira Vilas, Manuel María, Ricardo Carvalho Calero, Pepe Velo e Armando González López.

O traballo, que é o décimo sétimo disco da cantante de Porto, conta cun prólogo de Xosé González Martínez e coa música de José e Álex Salgado á guitarra e guitarra portuguesa, respectivamente, de Fernando Campos ao baixo, de Rosalía Vázquez ao chelo, de Ricardo Morente ao violín e de Kinhos Saburido á percusión.

 

[Fonte: http://www.lingua.gal]

 

Apelidos

Escrito por M. Pilar García Negro

Haberá unha semana, ou algo máis, chamoume a atención a noticia que lin dunha señora catalá, de nome María Branyas, que vai camiño dos 116 anos, polo que sería a persoa máis lonxeva do mundo. Vive nunha residencia en Olot, mais andou polos mundos antes de se estabelecer en Cataluña. Brañas, como o personaxe (Alfredo) da nosa historia nacional, plural do substantivo que coñecemos por ser ben identificador da nosa xeografía. Non hai quen me saque da cabeza que o tal «Branyas» –escrito conforme a ortografía catalá– é o noso Brañas ou Branhas. A tal palabra en catalán non existe (ou, polo menos, non a achei no dicionario). Se acudirmos ao dicionario da RAE, atopamos a adxudicación deste termo a Asturias e Cantabria: máis unha vaporización da lingua galega.

Para variar… Lembrei un caso simpático de hai moitos anos. Miña nai acostumaba ver o programa televisivo Saber y ganar. O seu «inmortal» locutor, Jordi Hurtado, subliñou nunha ocasión a admiración que lle producía o apelido dun concursante basco: Doce, que el asimilaba ao numeral, encarecendo ser a primeira vez que ouvía tal antropónimo. Con toda probabilidade, o tal concursante sería galego ou descendente de emigrantes galegos, e o apelido non é o numeral, claro, senón o adxectivo tanto referido ao sabor como á calidade humana (Couce Doce foi un alcalde de Ferrol). Lembrei o caso que contaba César Varela, matemático de profesión mais excelente etimólogo, nun seu tempo de docente en Tánger. Chamoulle a atención un compañeiro apelidado «Candil». Non había tal «candil». Era «Candal» na orixe, galego galeguísimo, que o interfecto transformou por negación da mesma, seguindo as pautas non escritas do auto-odio impreso a ferro. Recordo tamén a hipótese dun señor de Vigo verbo do seu apelido, oficialmente «Lajas», segundo el… húngaro!! A miña apelación á laxa, ás laxas, a Laxas, en suma, tardou en facer efeito. Algo semellante tamén aconteceu co apelido Porta, de orixe catalá, para quen o portaba, sendo todos os seus antepasados de autoctonía acreditada. Como o «Mejide» do «Risto» que o leva non é outra cousa máis que Meixide, claro está, reconvertido nun híbrido indixesto.

Quen tiver a curiosidade de ler-ouvir necrolóxicas publicadas na prensa escrita ou na radio, poderá verificar como non hai un só día en que non aparezan a esgalla apelidos deformados: «Queijeiro», «Lage», «Teijeiro»… e tantos máis. Onde aflora, por veces, o galego? Na necesidade de identificación verdadeira: «D. José… etc.» será subtitulado como «Pepe do Souto» ou «Dª Dolores… etc.» Como «Lola da Chousa».

Sobreviven os Pereiro-Pereira, Cerdeira, Carballo, Maceira, Castiñeiras, Chaos, Pazos…, isto é, todos aqueles que non «ofenden» a fonética do español, por moito que sexan galegos e só galegos, ao igual que os barbarizados. Sendo a toponimia fonte principalísima de formación antroponímica, e contando a Lei de Normalización Lingüística (1983) cun único artigo prescritivo, precisamente o dedicado a aquela, á toponimia, como é que non se ten realizado en todas estas décadas unha campaña de animación-facilitación da necesarísima corrección? Peccata minuta, dirán algúns (ou pataca miúda, dirán outros). Na realidade, porén, admitir compracente ou resignadamente a nosa deformación di moi pouco e mal de nós. Os nosos nomes son o primeiro espello, a primeira identificación persoal e colectiva. Admitir a ortopedia forzosa a que están suxeitos, un índice desalentador da nosa dependencia, da subordinación que se dá por inevitábel e fatal.

Sáibano os Xabois e os Caxiao («Jabois» e «Cagiao» na nomenclatura oficial) que tencionan re-colonizar a nosa literatura.

(Na imaxe da cabeceira, María Brañas, a súa nai e a súa irmá en 1928)

 

[Fonte: http://www.luzes.gal]

Plácido Castro, o home que non quería comprendernos

Plácido Castro durante o seu tempo como locutor da BBC.

Escrito por David Reinero

Como tentar comprender, e despois transmitir, a vida dun home que non se quería comprender a si mesmo? As biografías xa son de por si relatos arriscados, pero como facela de alguén para quen a complexidade era unha forma de estar no mundo? Iso é o que intentan coa biografía Plácido Castro, nós mesmos no mundo a súa filla, Susi Castro, e Xulio Ríos, quen leva anos empeñado, entre outras moitas cousas, na recuperación dunha figura histórica do galeguismo máis alá dos seus fitos máis significativos.

Plácido Castro, arriba ao fondo, con lentes, nun acto con Castelao, situado diante súa.

Plácido Castro (Corcubión, 1902 – Cambados, 1967) foi o responsable internacional do Partido Galeguista, con máis votos dentro da formación que o propio Catelao. El foi quen logrou en 1933 que Galicia fose recoñecida como nación no Congreso de Nacionalidades Europeas da Sociedade de Nacións. El foi unha das voces que no exilio levou o galego á BBC. E foi un destacado tradutor que verteu ao galego obras significativas da literatura universal.

Esas poden ser algunhas das facetas máis coñecidas de Plácido Castro, grazas en parte ao labor de divulgación que vén facendo a fundación que leva o seu nome. Pero na vida de Castro hai máis, non todo recollido en anteriores biografías (hai 25 anos da primeira) ou estudos sectoriais da súa actividade.

Esa complexidade é o que agora tenta transmitir, polo 120 aniversario do nacemento de Castro, este novo libro, unha sorte de actualización do estado da cuestión arredor da vida e a obra do galeguista editado pola súa fundación co apoio dos seus principais padroeiros, os concellos de Corcubión, Cambados e Vilagarcía, a Asociación Galega de Profesionais da Tradución e o Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional (Igadi).

Plácido Castro con Francisco Fernández del Riego e Darío e Emilio Álvarez Blázquez.

Nas preto de duascentas páxinas de texto, imaxes e documentos do libro queda claro que Plácido Castro era un liberal. E un progresista. Era un nacionalista e un internacionalista. Era un anglófilo e un irlandófilo. Era un xornalista apegado aos feitos e case que un filósofo analista das esencias galegas.

Nesa última faceta deixou unha notable reflexión arredor da saudade como feito diferencial dos galegos. Ou non. Porque dela dixo que era mellor limitarse a sentila e “cáseque debemos alegrarnos de non comprendela porque as persoas e os pobos que se comprenden a si mesmos deben ter moi pouco que comprender”. Comprender a ese home que non quería comprenderse nin comprendernos é o reto da súa nova biografía.

Plácido Castro con Francisco Fernández del Riego e Darío e Emilio Álvarez Blázquez.

 

[A Fundación Plácido Castro facilita de xeito gratuíto un exemplar da biografía a quen o solicite na súa web previo pago de 5 euros por gastos de envío]

[Imaxes: Fundación Plácido Castro – fonte: praza.gal]

A primeira tradución do libro francés ‘María Casares’ descobre aspectos da súa vida

A UDC edita en galego o libro da profesora francesa Béatrix Dussane.

A actriz coruñesa María Casares, fotografada no ano 1989 (Foto: Eric Robert / SYGMA).

Escrito por Elvira Branco  

Cando coñece María Casares, Béatrix Dussane era unha recoñecida actriz de 51 anos, ligada desde moi nova ao teatro Comédie-Française, tamén coñecido como Théâtre Français, un dos poucos teatros nacionais de Francia. Dussane estivo entregada, após a súa retirada dos escenarios dez anos antes, ás aulas do Conservatoire d’Art Dramatique de París.

A esta prestixiosa escola de teatro chegaba en 1941 Casares, unha moza refuxiada polo golpe de Estado de Francisco Franco. Tivo Dussane como mestra e logo como amiga. A actriz francesa plasmou esta amizade nun libro, titulado María Casares, que a Universidade da Coruña (UDC) vén de traducir e publicar, coincidindo co centenario do nacemento de María Casares.

A vicerreitora de Igualdade, Cultura e Deporte da UDC, Cristina López Villar, explica en declaracións a Nós Diario como a universidade coruñesa chegou a facer a primeira tradución, neste caso ao galego, do libro francés no que Dussane retrata a súa amizade con Casares. « Sendo o centenario de María Casares no ano 2021, e habendo actos do Concello da Coruña e da Xunta da Galiza, na UDC xurdiu a idea de traducir este libro », explica López. A UDC sumouse así ás conmemoracións institucionais á actriz de renome no Estado francés durante o século pasado.

María Casares tamén estivo « presente fisicamente » nas facultades da universidade cunhas siluetas coas que a institución pretendía difundir tanto a biografía da actriz como a propia tradución inédita a través de códigos QR que enlazan coa historia de Casares.

María Casares desde outro punto de vista

Ademais de ser a primeira vez que se traduce este María Casares do francés, o libro ten, segundo a vicerreitora, unha importancia engadida. A tradución editada pola UDC permitirá ás lectoras e aos lectores coñecer a traxectoria profesional de María Casares desde o punto de vista da súa profesora, pero de maneira máis significativa desde o punto de vista da súa amiga. « Béatrix Dussane permítenos coñecer diferentes aspectos da vida de María Casares como actriz », explica López.

A vicerreitora destaca unha reflexión da profesora francesa, cando Casares xa dera o paso á actuación cinematográfica. Dussane mostra en María Casares como ten nostalxia dos días da actriz galega sobre os escenarios dos teatros franceses e devece por volver compartir con ela eses espazos.

« Pasado o tempo, desde o momento actual podemos ver que isto si aconteceu », explica López a Nós Diario. « María Casares fixo algunhas películas pero a súa gran paixón e o que sempre tivo como prioritario foi o teatro », engade.

A través das verbas de Dussane podemos coñecer, agora tamén en galego coa tradución da UDC, a historia desa moza da Coruña que chegou a Francia logo do exilio do seu pai, o político Santiago Casares Quiroga (que fora ministro e xefe de Goberno da Segunda República española baixo a Presidencia de Manuel Azaña).

Unha moza galega que chegou a converterse nunha das actrices, tanto de teatro como de cinema, de máis prestixio do Estado francés.

« A unha Galiza que atopo a milleiros de légoas do Miño »

A UDC agasallou o público asistente á presentación do libro, en colaboración coa Fundación Luis Seoane, o faxsímil dunha postal da revista Galicia Emigrante na que Casares asina « Un saúdo agarimoso a unha Galiza que atopo a milleiros de légoas do Miño ». Aínda que exiliada desde moi nova por mor da ditadura franquista, María Casares « nunca esqueceu o país que acolleu os seus primeiros anos », explica Cristina López Villar.

[Foto: Eric Robert / SYGMA – fonte: http://www.nosdiario.gal]

35 concellos asinan a ‘Declaración de Pontevedra’ para o fomento do galego na Xustiza

A Deputación de Pontevedra, a Irmandade Xurídica Galega e a Xunta da Galiza, xunto a 35 concellos, asinaron este sábado, 14 de xaneiro, a ‘Declaración de Pontevedra’.

As autoridades descubriron unha placa despois da sinatura da ‘Declaración de Pontevedra’.

A Deputación de Pontevedra, a Irmandade Xurídica Galega e a Xunta da Galiza, xunto a 35 concellos, asinaron este sábado, 14 de xaneiro, a ‘Declaración de Pontevedra’, un manifesto no que se comprometeron a fomentar o uso do galego nas relacións entre as corporacións locais e a Xustiza. Segundo subliñaron a presidenta Carmela Silva e a deputada de Lingua, María Ortega, este compromiso supón “un feito histórico” na normalización do idioma do país, xa que nestes momentos a lingua galega fica aínda relegada no uso xudicial por cuestións históricas.

O manifesto estabelece como obxectivo normalizar o galego como lingua do dereito e das relacións e procesos nos que interveñan os concellos, así como o compromiso de que as e os representantes municipais (mediante asesorías propias ou externalizadas) soliciten á xustiza que as resolucións lles sexan notificadas no idioma da Galiza.

No texto tamén se recolle que, de aquí en diante, as contratacións de asesorías xurídicas externas por parte dos concellos deberán incluír unha cláusula para que as actuacións procesuais que se realicen en nome de cada unha das corporacións locais asinantes da ‘Declaración de Pontevedra’ sexan en lingua galega.

No acto, no que tamén se conmemorou o 50 aniversario do I Congreso do Dereito Galego, foron anfitrioas a presidenta da Deputación Carmela Silva e a deputada de Lingua, María Ortega, que estiveron acompañadas do secretario xeral de Política Lingüística da Xunta da Galiza Valentín García, e do presidente da Irmandade Xurídica Galega, Xaquín Monteagudo, xunto a representantes de 35 concellos.

Como relatoras falaron a maxistrada Ana Filgueira Paz, a representante da Irmandade e da FEGAMP, Patricia Vilán, a avogada Ana Mosquera, e o responsábel da asesoría xurídica do Concello de Pontevedra, Xavier Munaiz, municipio que xa realiza todos os seus trámites xurídicos en galego. Asistiron un gran número de maxistradas e maxistrados entre os que se puideron recoñecer personalidades como Ramón Villares ou Xesús Palmou, entre outras.

A presidenta da Deputación Carmela Silva quixo destacar que o acto pola galeguización xurídica dos concellos realizado este sábado, 14 de xaneiro, na Deputación, “é imprescindíbel” para falar da situación da lingua, xa que “é o armazón do país e sen ela dificilmente se pode construír un pobo e o seu pensamento”. Subliñou que o galego é “prestixioso por si propio” e que “se o usamos nos lugares nos que reside o poder do pobo, o Executivo, o Lexislativo e o Xudicial, trasladámoslle á cidadanía que é unha lingua que hai que defender”.

Pola súa parte, a deputada de Lingua, María Ortega, insistiu en que o da xustiza é un ámbito no que aínda é preciso dar moitos pasos adiante, por iso agradeceu a sensibilidade de todas e todos os representantes do mundo local que asinaron a ‘Declaración de Pontevedra’ para fomentar o uso do galego. “Hai que rachar con esta situación e mover os marcos da lingua, remediar as inercias do pasado e xuntar sinerxias entre todas as administracións para alcanzar unha maior unidade de acción na defensa do galego”, subliñou.

O secretario xeral de Política Lingüística, Valentín García, destacou que as administracións locais asumiron historicamente de maneira rápida o uso do galego no seu funcionamento e como lingua de proximidade. Recoñeceu que queda moito por facer na Xustiza e destacou a necesidade de desenvolver ferramentas informáticas e de traballo para as persoas do ámbito xudicial.

“Alguén debe ter a iniciativa –de fomentar o uso na Xustiza- e pór o tema sobre a mesa. Se é inducido por alguén con responsabilidades administrativas, mellor. Desde a Xunta sempre van ter a nosa colaboración. Pór recomendacións do uso do galego nos pregos dos concellos para contratar asesorías non custa, non é máis caro nin vai levantar ‘sarpulllido’”, subliñou.

Finalmente na parte institucional, o presidente da Irmandade Xurídica Galega, Xaquín Monteagudo, fixo un percorrido polas conquistas do galego no mundo xurídico e administrativo, lembrando que o seu uso na política fixo que gañara prestixio social. Subliñou que os concellos teñen un papel primordial fronte á resistencia de que o galego se use no mundo xurídico porque “boa parte dos procesos que se ventilan” son locais.

“Temos que conseguir que as asesorías internas ou externas usen o galego e dean un paso adiante”, destacou, asegurando que a lingua galega non será recibida nun “ambiente hostil nin discriminatorio” xa que só da Irmandade Xurídica Galega hai 300 profesionais que utilizan o galego. “A Galiza é un país en construción e o galego é o formigón armado para construírmos o país. Por iso temos que coidalo, finalizou”.

A maxistratura e o galego

Na parte da maxistratura, para falar da necesidade dos concellos de normalizar o galego, tomaron a palabra a maxistrada Paz Filgueira, quen salientou que “o galego non é unha lingua minoritaria, senón minorizada” que debe avanzar nas institucións, que segundo dixo “teñen unha débeda histórica”.

Salientou que o problema da lingua galega foi a súa caída na diglosia que perpetuou a idea de que a lingua centralista ostentaba un poder superior fronte a un suposto baixo status e tratamento pexorativo para a lingua nacional da Galiza. “Esa diglosia non debe existir. Non hai linguas de primeira e de segunda”, subliñou.

Patricia Vilán, pola súa parte, asegurou en modo de avogada e integrante da Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp) a necesidade de non só apostar dende os concellos pola galeguización do día a día, que ao seu entender xa está conseguida, senón tamén na relación das corporacións cos tribunais. Destacou que a ‘Declaración de Pontevedra’ é un compromiso vinculante polo que manifestou o seu convencemento de que “o que veña a partir de agora van ser éxitos”.

A avogada Ana Mosquera preguntou ao auditorio presente no salón de plenos da Deputación se o que o pobo galego quere é que a súa lingua sexa un “obxecto de museo”, asegurando que as persoas relacionadas co mundo da Xustiza que queren facer o seu traballo en galego deben pasar moito máis traballo que os que non o fan, pois deben traducir formularios e non contan coas ferramentas informáticas e as aplicacións necesarias para desenvolverse con soltura. “Non estamos á mesma altura e iso precisa implicación. A lingua é patrimonio de todos nós”, sentenzou.

Xa por último, Xavier Munaiz, da asesoría xurídica do Concello de Pontevedra, relatou a experiencia nun dos poucos concellos que a día de hoxe realizan todos os seus expedientes, procesos e relacións coa Xustiza en lingua galega. “Pedíronme que contase as nosas vicisitudes na asesoría e non hai nada que contar. Diante dos xulgados as intervencións orais, as vistas, os textos… son todos en galego e sen inconvenientes”, destacou, salientando que os concellos pequenos que contratan asesorías externas “poida que estean mellor defendidos, mais non reparan nunha circunstancia non menor: as asesorías que os representan están a representar a unha administración pública que debe fomentar o galego”, insistiu.

A xornada fechou coa descuberta dunha placa nos xardíns laterais do pazo da Deputación en conmemoración do 50 aniversario do I Congreso do Dereito Galego e de lembranza da sinatura da ‘Declaración de Pontevedra’.

 

 

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]

 

A Real Academia Galega nomea a Kathleen March membro de honra

O Pleno da Real Academia Galega nomeou esta mañá a Kathleen Nora March (Rochester, Nova York, 1949) membro de honra. A catedrática emérita de Español na University of Maine e responsable do Centro de Estudos Galegos de dita universidade foi a primeira directora da Galician Studies Association (actual Asociación Internacional de Estudos Galegos), traduciu obras do galego ao inglés de autoras e autores de distintas xeracións e desenvolveu investigacións sobre as letras galegas que tamén contribuíron á súa proxección internacional. O nomeamento produciuse no pleno ordinario celebrado antes da sesión extraordinaria pública de ingreso de María Dolores Sánchez Palomino como académica de número.

Kathleen March formouse na State University of New York en Buffalo, onde se especializou en estudos latinoamericanos, cunha investigación sobre as actitudes no Brasil cara aos portugueses continentais, e doutorouse pola mesma institución en Español cunha tese sobre o autor peruano José María Arguedas. Logo de estadías nas universidades de Nova York, Missouri-Columbia, Santiago de Compostela e o Estado de Ohio, desde 1984 ata a súa xubilación impartiu docencia na University of Maine e no ano 2002 doutorouse por dita institución en Creación Literaria coa tese Sea Worlds: De mar a mar. A partir do ano 2000 desenvolveu un método de ensino estruturado como un servizo aberto á comunidade, o que a levou a traballar xunto ao seu alumnado en Honduras desenvolvendo diversos proxectos sociais, culturais e pedagóxicos. Ao longo da súa traxectoria dirixiu numerosas teses e proxectos de investigación.

A relación con Galicia de Kathleen March remóntase ao ano 1975, cando chegou por primeira a esta terra para investigar sobre a poesía de Manuel Antonio, e desde entón dedicouse de forma intensa ao estudo da literatura galega contemporánea, de autoras e autores como Carvalho Calero, Castelao, Luz Pozo Garza, Xohana Torres ou Rosalía de Castro.

A lectura e análise de La hija del mar levouna a estudar desde 1988 a intersección entre literatura, feminismo e nacionalismo en Galicia. Esta foi, en 1995, a primeira das moitas obras literarias que traduciu do galego ao inglés, contribuíndo á proxección da literatura galega no ámbito anglosaxón. Seguíronlle, dentro da narrativa, os volumes Arredor de si de Ramón Otero Pedrayo (1995 e 2007), Xente de aquí e acolá de Álvaro Cunqueiro (2011), Un nicho para Marlyn (2016) e Lume de cobiza (2018) de Miguel Anxo Fernández, Bibliópatas e fobólogos de Emma Pedreira (2022), Pensa nao de Anxo Angueira (2019), Seique de Susana Sánchez Aríns (2021), Memoria para Xoana (2021) e Confusión e morte de María Balteira (2022) de Marica Campo (2022).

No campo da poesía traduciu Tigres de ternura de Claudio Rodríguez Fer (2012) e tamén verteu os volumes colectivos Festa da Palabra. An Anthology of Contemporany Galician Women Poets (1988) e An Anthology of Galician Short Stories (1991) e mais o texto Rosalía’s Revolution in New York de Claudio Rodríguez Fer (2014). Ademais, traduciu do inglés ao galego o ensaio de Noam Chomsky Sobre o poder e a ideoloxía: as conferencias de Managua (1993). No ámbito da creación publicou diversos relatos e poemas, tanto en inglés coma en galego.

Kathleen March fundou a Galician Studies Association, precursora da actual Asociación Internacional de Estudos Galegos, creada co obxecto de impulsar os estudos galegos na academia norteamericana e despois ampliada ao ámbito internacional. Foi a súa primeira directora, e despois recuncou nunha segunda etapa entre 2000 e 2003. Ten participado en numerosos congresos e conferencias, con disertacións sobre autoras como Rosalía de Castro, Xohana Torres, Eiléan Ní Chuilleanáin, María Mariño Carou, Carmen Blanco ou Pilar Pallarés, entre outras moitas.

As contribucións da investigadora e tradutora á divulgación da literatura e da cultura galegas foron recoñecidas co Premio da Cultura Galega no apartado de Proxección Exterior (2015). En abril de 2021 obtivo ademais a I Bolsa en Residencia Xacobeo para tradutores en lingua galega, convocada pola Xunta de Galicia coa colaboración da Residencia Literaria 1863 da Coruña, proxecto este último impulsado pola escritora Yolanda Castaño e apoiado polo Concello da Coruña.

 

 

[Fonte: http://www.academia.gal]

Falece Domingo Frades, un dos maiores valedores do galego de Estremadura

Falante da variedade mañega desde o berce, Frades realizou un importante labor de recompilación de vocabulario, toponimia, costumes e cantigas populares, á vez que promoveu o coñecemento da existencia das falas dos concellos cacereños de Valverde do Fresno, As Ellas e San Martiño de Trebello.

Domingo Frade

A Real Academia Galega (RAG) anunciou esta terza feira o pasamento de Domingo Frades Gaspar (San Martiño de Trebello, 18 de outubro de 1936 – Badaxoz, 10 de xaneiro de 2023), membro correspondente da institución desde o ano 2004 e destacado valedor do galego de Estremadura.

Falante da variedade mañega desde o berce, realizou un importante labor de recompilación de vocabulario, toponimia, costumes e cantigas populares, á vez que promoveu o coñecemento da existencia das falas dos concellos cacereños de Valverde do Fresno, As Ellas e San Martiño de Trebello.

Colaborou ademais na constitución de diversas asociacións culturais, entre elas a Asociación Fala i Cultura do Val do Río Ellas, da cal foi o primeiro presidente.

Axente de Extensión Agraria do Ministerio de Agricultura de profesión, compaxinou este labor coa escrita de diversas obras sobre a cultura e a lingua da serra de Gata, entre elas as monografías Vamus a falal. Notas pâ coñecel y platical en nosa fala (1992 e 2000) e Callejeiru Mañegu  e a tradución de Novu Testamentu en Fala (2015).

Organizou tamén, entre outros encontros, o Congresu da Fala en Valverde e o Seminario Internacional de Linguas Minoritarias da UE celebrado na mesma localidade.

Domingo Frades Gaspar tamén cultivou a poesía. Só uns días antes do seu pasamento chegara ás súas mans a súa Obra Poética Mañega, a recompilación dos poemas que foi creando e publicando entre 1971 e 2004.

 O volume será presentado postumamente o vindeiro 20 de xaneiro en Badaxoz e os días 21 e 22 en San Martiño de Trebello e Valverde.

« Unha ponla do galego medieval »

« Domingo Frades Gaspar representaba na RAG o galego de Cáceres, unha ponla do galego medieval da que agromou un grupo dialectal formado polo valverdeiro, o largarteiro e o mañego », anunciaron desde a Academia ao tempo que lamentaron o seu pasamento.

Henrique Costas lembra seu amigo

O catedrático da Universidade de Vigo, (UVigo), Henrique Costas escribiu un texto en lembranza de Domingo Frades, grande amigo seu.

No texto, Costas manifesta que « desde 1991, cando atravesei a angarela da súa casa, sempre me recibiu cos brazos abertos, un enorme sorriso, a súa enorme simpatía e sabedoría ».

« Quédanos a inmensa sorte de terte tratado ao longo destes anos, de ter aprendido tantas cousas, de ter rido tantísimo en tantos lugares. Que a terra che sexa leve coma unha folla das túas viñas. Xa nos veremos, amigo », conclúe Costas.

 

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]

‘The New York Times’ nomea unha novela de Manuel Rivas entre as 100 mellores de 2022

Nunha reportaxe publicada polo ‘New York Times’, a edición en ingles de ‘O último día de Terranova’ aparece xunto a outros 99 títulos que abarcan temas como a resistencia feminista ou os imperios da Idade Antiga.

Manuel Rivas

O último día de Terranova, novela do escritor coruñés Manuel Rivas, foi seleccionada entre os 100 mellores libros do ano para o xornal estadounidense The New York Times.

A novela foi publicada en galego en 2015 por Xerais.

Nunha reportaxe publicada polo propio New York Times, a edición en ingles do libro (The last days of Terranova) aparece xunto a outros 99 títulos que abarcan temas como a resistencia feminista ou os imperios da Idade Antiga.

Esta obra, que foi Premio da Crítica e Premio Gala do Libro Galego, foi traducida a múltiples idiomas e en 2022 chegou ás librerías estadounidenses a través da editora Archipelago Books, traducida do galego ao inglés por Jacob Rogers.

A novela

O último día de Terranova é unha novela de enxeño multiforme onde conflúen os xéneros literarios, entrelazándose a serie negra, o humor de poética surrealista mesturado coa oralidade popular.

A crítica literaria estadounidense acolleu a obra con entusiasmo e destaca « as frases que arden de filosofía e de beleza ben traballada ».

Rivas foi condecorado recentemente coa Medalla ao Mérito en Belas Artes, que outorga o Consello de Ministras e Ministros.

[Foto: Arxina – fonte: http://www.nosdiario.gal]

Özgür Güneş Öztürk: « Les nacions i els pobles amb llengües i identitats minoritzades pateixen desigualtats »

La cooperativa Col·lectivaT treballa per contribuir en la lluita contra els processos de minorització de les comunitats i pobles del món, sobretot lingüística, per crear un espai de qualitat per a les llengües minoritzades i minoritàries.

L’equip de la cooperativa Col·lectivaT està format, de moment, per quatre persones: la Özgür Güneş Öztürk, l’Alp Öktem, la Clara Basiana i la Pelin Doğan. Font: Col·lectivaT

Escrito por Marta Catena

La Güneş, l’Alp, la Pelin i la Clara són quatre persones de professions i orígens diferents unides per una sèrie de valors, objectius, principis i propòsits comuns: la lluita per la transformació social, a través de la justícia local i global, per revertir els processos de minorització de diferents comunitats i col·lectius, específicament el de les llengües minoritàries i minoritzades, com són l’aranès, el català, el gallec, el kurd, l’amazic… entre moltes altres.

La cooperativa Col·lectivaT se centra, principalment, en tecnologies d’idiomes i en la creació, en aquest context, d’espais de qualitat de les llengües en el món digital, a través de traductors automàtics, eines de reconeixement de veu i de parla i recol·lecció de corpus de dades de diferents idiomes, per tal d’erradicar les desigualtats entre llengües i trencar la bretxa lingüística i la discriminació a les quals les sotmet la societat actual.

Hem parlat amb les sòcies fundadores Özgür Güneş Öztürk i Alp Öktem per aprofundir en la tasca de la cooperativa.

💭 @OktemAlp "La bretxa lingüística i digital creix però les iniciatives populars i la consciència sobre els idiomes marginalitzats poden revertir aquesta situació." pic.twitter.com/L9NTOhiqzL

— Col·lectivaT (@collectivat) December 16, 2022

Per què vau decidir engegar el projecte Col·lectivaT?

Özgür Güneş Öztürk (Ö.G.Ö.): Principalment, volíem crear una alternativa laboral al treball assalariat precari per trencar amb el sistema capitalista vigent i contribuir a la transformació social gràcies als principis del feminisme, l’anticapitalisme, la lluita contra les formes de dominació lingüística, nacional, ètnica… Un dels nostres objectius principals és fer accessible les realitats de diferents territoris i llengües per unir-los.

Alp Öktem (A.Ö.): A més, venim de camins que, probablement, hi havia poques possibilitats que es trobessin. La Güneş és sociòloga, jo soc informàtic especialitzat en idiomes, i les altres companyes són arquitectes i periodistes. Busquem un propòsit social amb tota la nostra experiència i coneixement per arribar a una transformació social. Un dels nostres valors és la multidisciplinarietat.

Quins serveis oferiu?

Ö.G.Ö.: Tenim quatre línies de treball: Serveis Lingüístics, Recerca i Formació, Tecnologia Lingüística, i Assessorament i Acompanyament. Els tipus de serveis que oferim en el primer àmbit mencionat són traduccions literàries, d’articles, informes, materials informatius… i també subtitulacions de projectes audiovisuals, transcripcions d’entrevistes i classes de turc.

Els temes que tracten els projectes en els quals col·laborem, normalment són la justícia global, els drets col·lectius o el coneixement lliure, i les llengües utilitzades són el català, el castellà l’anglès, el turc, l’àrab i el kurd. No ho traduïm tots nosaltres, sinó que també treballem amb persones professionals i expertes traductores.

Serveis Lingüístics quines accions concretes desenvolupa?

Ö.G.Ö.: Per exemple, vam fer la traducció del llibre ‘Arrestados’, de Can Dündar, un periodista exiliat de Turquia a Alemanya, i el vam publicar a l’editorial Descontrol. També subtitulem curtmetratges i documentals del projecte de cooperació ‘Càmeres i Drets’, impulsat pel Centre Internacional Escarré per a les Minories Ètniques i les Nacions (CIEMEN).

Pel que fa a Tecnologia Lingüística, en què esteu treballant?

A.Ö.: Som expertes en diferents eines tecnològiques, com la traducció automàtica, el reconeixement de veu, la síntesi de parla i les assistents virtuals, entre d’altres. Oferim consultoria, col·laborant amb l’entitat Clear Global, per a difondre informació de contextos humanitaris. A més, creem les nostres pròpies campanyes i productes.

Algun exemple més concret és el sintetitzador de veu ‘Catotron’, ja que vàrem crear el nostre primer corpus en català i ens hi hem centrat des dels inicis. Un projecte molt més enfocat al patrimoni cultural és el que tenim amb l’idioma judeo-castellà, parlat per les jueves exiliades a la península ibèrica, pel qual vam crear un traductor automàtic. Finalment, hem realitzat una campanya per recollir dades en aranès, el projecte Araina, i treballem amb la creació d’un sintetitzador de parla en gallec.

« Volem fer accessible les realitats de diferents territoris i llengües per a unir-los« 

I en l’àmbit d’Assessorament i Acompanyament?

Ö.G.Ö.: En aquest eix, el que intentem fer és acompanyar entitats del tercer sector o de segon nivell en les seves planificacions, ja siguin de comunicació i execució com de processos estratègics. Les entitats que atenem també actuen per la lluita contra aquestes estructures hegemòniques. Per exemple, hem treballat amb la Plataforma Unitària Contra les Violències de Gènere i amb la Coordinadora d’ONGD i altres Moviments Solidaris de Lleida. Aquesta secció la porta la nostra companya Clara Basiana.

M’agradaria matisar que els nostres eixos de treball no són àmbits independents entre ells i no estan pensats només per donar més dignitat i benestar al nostre espai laboral, sinó que d’aquests quatre eixos volem intervenir a aquesta transformació social que d’alguna manera desitgem i somiem que passi.

Un dels àmbits de treball de la cooperativa és Tecnologies Lingüístiques, en el qual elaboren accions per incloure llengües minoritzades al món digital. Font: llicència CC Unsplash

Per què és tan important donar el servei que oferiu?

Ö.G.Ö.: Per a nosaltres, l’idioma és l’element principal de les identitats. A través de la llengua comencem a comprendre el món, és el nostre mitjà d’expressió. Les nacions o els pobles les llengües i identitats dels quals estan en un moment de minorització, principalment, pateixen de desigualtats.

En l’àmbit de la tecnologia, per exemple, pateixen una bretxa tecnològica perquè no hi ha recursos ni interès per digitalitzar aquestes llengües. Les seves realitats socials són més desconegudes perquè són minoritzades i no disposen de les mateixes reines per donar a conèixer les seves realitats socials. Els seus productes literaris o qualsevol projecte artístic que s’expressa amb aquestes llengües també es queda en un segon pla.

Per tant, lluiteu per destacar la importància de la llengua en aquests processos de minorització social.

A.Ö.: Exacte. A més, nosaltres oferim una perspectiva de persones d’origen migrant. És un element molt important. Les persones que vam fundar, des dels inicis, la cooperativa, hem viscut un procés de migració extracomunitària, som d’origen turc. Per tant, aquesta experiència ens ajuda a veure quins són els espais on cal intervenir per lluitar contra aquestes desigualtats.

« Nosaltres oferim una perspectiva de persones d’origen migrant« 

Quines situacions detecteu de les realitats de les llengües minoritàries i minoritzades?

A.Ö.: No hem d’anar molt lluny per veure les desigualtats dels idiomes. Aquí a Catalunya hi ha bretxa lingüística i discriminació. A Europa hi ha moltes llengües minoritzades i oprimides que pateixen molt per aconseguir un espai de qualitat al món digital. A part, en una ciutat com Barcelona on viuen persones migrants de tants orígens diferents, hi ha molts més idiomes.

A partir d’aquí sorgeixen problemes. Totes les persones que no dominen el català i el castellà, durant l’època de pandèmia, què han fet? Els protocols mèdics I els mitjans de comunicació només s’expressen en idiomes escollits. Nosaltres vam engegar el projecte ‘Suport Mutu’, amb el qual vam transmetre informació necessària en xinès, indi i urdú dins la situació d’emergència que vam viure.

Què considereu que posa en valor la vostra tasca?

A.Ö.: Una cosa que ens diferencia, en contextos de tecnologia d’idiomes, és que treballem per al poble des del poble. Coneixem Siri gràcies a Apple, traductors automàtics gràcies a Google i Alexa gràcies a Amazon. Tot s’origina a Silicon Valley, amb els seus valors, principis i amb els seus interessos de mercat, que són altres càlculs que no tenen en compte els contextos locals de moltes parts del món. Escullen l’idioma majoritari per promocionar el seu producte. Per lluitar i cobrir aquest espai amb les llengües minoritàries estem nosaltres.

D’esquerra a dreta, Özgür Güneş Öztürk i Alp Öktem, sòcies fundadores de la cooperativa Col·lectivaT.

Quins són els vostres reptes de futur?

Ö.G.Ö.: El repte principal és arribar a tenir la màxima sostenibilitat de la cooperativa sense deixar de créixer i mantenir-nos ferms amb els nostres principis. En termes més concrets, cap a la tardor 2023, volem elaborar un projecte de recerca, centrat al territori del Kurdistan de Turquia, per observar i compartir amb la societat catalana la seva situació, especialment després que hagin passat cinc anys des que els ajuntaments estan en mans de tuteles judicials.

L’Alp, per exemple, està cuinant una idea sobre com la tecnologia lingüística pot anar a favor dels drets del col·lectiu LGTBI+. Sobretot, volem créixer de manera sostenible, fent tecnologia lingüística d’acord amb les necessitats dels col·lectius i dels pobles.

[Font: http://www.xarxanet.org]

Oito (boas) razóns para ler poesía galega de arestora

Que o ano 2022 foi probablemente óptimo para a poesía galega confírmao a calidade de publicacións que neste período viron a luz. Velaquí unha pequena escolma do xénero entre os títulos editados máis recentemente da man de voces novas ou novísimas e doutras asentadas que matizan os seus camiños estéticos, alén dalgunha reedición relevante.

Iago González (Arnuíde, Vilar de Barrio, 1999), Yolanda Castaño (Santiago, 1977) e Antía Otero (A Estrada, 1982)

Escrito por Ramón Nicolás

Teño para min que unha das achegas máis substantivas vén da man de Iago González (Arnuíde, Vilar de Barrio, 1999) que no título O lugariño (Chan da Pólvora) abre as portas a unha reflexión sobre un territorio amado polo autor mais que se proxecta, con intensidade e brillantez, cara a outros espazos, esquecidos e abandonados probablemente mais onde, por fortuna, aínda latexa a vida. Olga Novo di del que é un poeta abisal e non lle falta razón: no libro suca o mundo, e o máis profundo deste, cunha ollada propia, por veces chea de esgazaduras e sempre cegadora.

Dúas voces recoñecidas deixaron senllos libros importantes. Refírome a Yolanda Castaño que en Materia (Xerais) articula un libro polifónico, sustentado nos tres estados que a conforman e que son operativos para abordar realidades en tres tempos posibles; nel rabuña, ata case facer sangrar, na memoria familiar e persoal para abordar asuntos como a maternidade, o corpo, das palabras ou os propios afectos. E refírome tamén a Antía Otero que en Barroco (Apiario) ofrece un libro exquisito, cheo de matices e irisacións, no que se sementan con emoción partículas de po: pan de ouro e tamén perda e ferida. Libro no que paira a idea da reconstrución que afonda na memoria, no mundo natural, na vida que se enlaza coa morte e nos seus tránsitos naturais, con numerosos elementos implícitos que recrean o movemento artístico que latexa no título.

Ánxela Gracián (Castroverde, 1968) e Luz Campello (Guitiriz, 1966)

Pola súa parte, Ánxela Gracián entrega unha edición ampliada dun volume que vira a luz nunha edición de circulación restrinxida. Velaí o seu Paisaxes de pan (Edicións Fervenza), prologado con tino por Xesús Alonso Montero, onde se ofrece unha ollada sobre a aldea natal para rescatar a infancia da autora poboada polos perfís heroicos e resistentes das mulleres que a rodearon e que se homenaxean desde o humus nutricio que é o pan e que, xunto coa a palabra, conforman a persoa. A guitiricense Luz Campello agasalla en Ben sabe o mar que posúo o botín das piratas (Galaxia) un libro onde aos esteos que sosteñen a súa obra anterior —a reclamación da propia identidade e a sororidade— súmase unha ansia de renovación, de ir máis alá do baleiro, da dor e do dano para superar a ferida, cun diálogo continuo con figuras míticas, literarias e mitolóxicas do pasado clásico que actúan como un fértil contrapunto e ollar o que se gaña nas derrotas. Como recuperación cómpre apuntar, nunha edición bilingüe galego-castelá, As nosas sombras no xardín de Serralves, de Xoán Abeleira, en Bartleby Editores: libro tormentoso que afonda nas cicatrices e na percepción da perda. Nel flúe un río de etnografía, de xamanismo, de arte e de mitoloxía, na confluencia entre o real e o onírico, entre o amor e a dor.

Xoán Abeleira (Maracay, Venezuela, 1963), Clara Pino (Vigo, 1972) e Xosé Iglesias (Cee, 1974)

Clara Pino ofrece en Fenómeno fan (Editorial Elvira) a súa primeira, e para min afortunada, incursión poética. Faino nun libro-obxecto coidadísimo cunha arrebatadora lectura plástica a cargo de Xavier Magalhães que incorpora o diálogo entre manifestacións artísticas para limpar «lixos acústicos» e a «contaminación lumínica» que agroma imparable como afirma Andrea Fernández Maneiro no limiar do volume. Pino aceira unha voz crítica para construír un palimpsesto que á vez é unha cartografía do noso tempo e un canto matriarcal feito desde a autoafirmación e con moita música de fondo, contra a indecencia e a indignidade.

Por último Atlántico Norte, chamádeme Ismael (Caldeirón) supón o terceiro libro de Xosé Iglesias e no que porfía en abordar a experiencia do mar como vivencia e necesidade cotiá. Vida e escrita van aquí de mans dadas, sinala Eva Veiga no prólogo do libro, e sen dúbida é así. Velaquí un xogo no que nos aparece o capitán Ahab a percorrer o Atlántico Norte: ese Ismael do Moby Dick que é Xosé Iglesias, o mariñeiro que, porén, ama as baleas, símbolo do único ecoloxismo posible que traza derrotas fronte ao descoñecido para atopar a propia liberdade.

 

[Fonte: http://www.cadernodacritica.wordpress.com]

A RAG inclúe no seu dicionario as palabras ‘Trans’ e ‘Cis’

Múltiples asociacións a prol dos dereitos das persoas trans viñan reclamando desde hai tempo que a RAG incluíse estes termos para axudar a popularizalos e estender o coñecemento sobre eles.

A bandeira Trans durante unha manifestación

A Real Academia Galega (RAG) incluiu esta quinta feira na versión dixital do seu dicionario as palabras ‘Trans’ e ‘Cis’.

Dicionario da RAG

Múltiples asociacións a prol dos dereitos das persoas trans viñan reclamando desde hai tempo que a RAG incluíse estes termos para axudar a popularizalos e estender o coñecemento sobre eles.

A RAG define ‘Trans’ (na súa forma de adxectivo) como unha persoa « que ten unha identidade de xénero distinta á que lle foi atribuída ao nacer en función do seu sexo ».

Como substantivo, a RAG define ‘Trans’ como « persoa que ten unha identidade de xénero distinta á que lle foi atribuída ao nacer en función do seu sexo ».

‘Cis’

Pola súa parte, a Academia define a palabra ‘Cis’ como « persoa que se recoñece na identidade de xénero que lle foi atribuída ao nacer en función do seu sexo ».

Desde a organización xuvenil do BNG, Galiza Nova, congratuláronse desta inclusión e animaron o « resto de dicionarios da nosa lingua a facer o mesmo ».

Desde Galiza Nova lembran que esta era unha reivindicación de longo tanto da propia organización como no colectivo LGBT.

🏳️‍⚧️ Con motivo do Día pola Despatoloxización Trans, fixeramos este vídeo no que explicabamos por que preferiamos o termo <trans> no canto de <transexual> ou <transxénero> https://t.co/cYWyTPCrqu

— Galiza Nova (@galizanova) December 29, 2022

 

[Imaxe: Lito Lizana / Zuma Press / Contactophoto – fonte: http://www.nosdiario.gal]

A poboación asturiana que ten o galego como lingua nai baixou 38% en 30 anos

Axuntar vén de presentar o seu informe sobre a situación actual do galego en Asturias.

Xabier Barcia, Natalia Jardón, Moisés Cimas e Enrique González na presentación do informe de Axuntar o 27 de decembro.

Escrito por MAR ÁLVAREZ

O territorio asturiano no que se fala galego ocupa unha superficie aproximada de 4.200 quilómetros cadrados distribuída en 18 concellos. Actualmente, estímase que o número de falantes nesta zona é de 37.000. Así o recolle o Informe sobre a lingua do Eo-Navia. Sen fronteiras: galego de Asturias, elaborado pola asociación para a normalización do galego de Asturias, Axuntar, presentado no concello asturiano da Veiga.

O Eo-Navia é a zona asturiana galego falante que se localiza entre os ríos Eo (ao oeste) e Navia (ao leste). Do total das persoas que falan o galego de Asturias, o informe recolle que, segundo a III Enquisa Sociolingüística do Navia-Eo elaborada pola Academia da Llingua Asturiana, dous de cada tres habitantes da zona maiores de 16 anos –63,1%– téñena como primeira lingua, ben en solitario –46,3%– ben xunto co castelán –16,8%-. Porén, hai 30 anos, a porcentaxe de persoas cuxa lingua materna era exclusivamente o galego era de 75%, polo que se observa un descenso de 29 puntos, indica o informe.

Esta situación débese, segundo explica a Nós Diario o doutor en Lingua Española e Lingüística Xeral da Universidade de Oviedo e participante na elaboración do informe, Ramiro Xabier Barcia, á falta de vontade política. “Desde a Administración do Principado de Asturias non se respecta a diversidade lingüística de Asturias, e menos o galego asturiano, cuxo status legal non garante a súa viabilidade futura” e engade que a lingua vive “unha situación de diglosia co castelán, pero tamén co asturiano que, se ben non é oficial, si conta con máis recoñecemento, o que supón un agravio comparativo evidente”.

Nesta liña, o mediador comunicativo e presidente de Axuntar, Moisés Cima, sostén que os tópicos con respecto ao galego asturiano continúan sendo “moi fortes”. Estes prexuízos son similares aos do galego na Galiza, habitualmente asociado á poboación de maior idade e ás zonas rurais. Ademais, segundo explica Barcia, resulta rechamante as connotacións que esconden as denominacións da lingua. “Ao galego de Asturias tamén se lle chama a fala ou o eonaviego, nomes que son pexorativos ao eliminar a filiación lingüística e querer illalo do tronco galego-portugués”, xa que o feito de “que non haxa ningunha referencia ao galego dentro da denominación réstalle identidade [á lingua] e déixaa como unha fala ou un dialecto sen lexitimidade”.

“Existe un medo a que, ao recoñecer abertamente que falamos galego, se cuestione a nosa condición asturiana”, explica Cimas, “este medo veu da man de certos medios de comunicación que crearon unha polémica para xerar un clima contra a normalización lingüística en Asturias”. Neste sentido, o presidente de Axuntar indica que, en moitos casos, as fronteiras lingüísticas non coinciden coas administrativas ou culturais, como o caso de Asturias. “Isto non debería xerar ningún problema identitario; o feito de sermos asturianos non debería entrar en conflito coa nosa condición de galego falantes”.

Porén Cimas engade que a variante dunha lingua que se configura nunha realidade separada do conxunto do idioma está condenada “á desaparición”. “Defender que o que se fala no Eo-Navia non ten que ver coa Galiza, co galego-portugués ou coa lusofonía, impide garantir o acceso” a uns medios de comunicación e audiovisuais nesta lingua. Por isto, “cómpre mirar que se fai no resto do noso dominio lingüístico e participar nel; non podemos pecharnos nas fronteiras políticas e identitarias” pois a Galiza e a lusofonía “ábrennos as portas para que a nosa lingua perviva”.

Perda de transmisión interxeneracional

O informe de Axuntar busca dar a coñecer a realidade sociolingüística e histórica do uso do galego asturiano no Eo-Navia a través do coñecemento existente recollido do traballo de diversos filólogos e filólogas. Así, resulta un informe didáctico accesíbel a toda a poboación. As persoas investigadoras que o elaboraron –Begoña Fero, Xabier Barcia e Natalia Jardón– conclúen nel, entre outras cuestións, que o principal problema do galego asturiano é a perda da transmisión lingüística interxeneracional nas últimas décadas.

“A falta de soporte legal”, esa transmisión sostiña a pervivencia da lingua, “e estase a perder”, advirte Barcia. Dos 37.000 falantes actuais do territorio, a gran maioría son persoas maiores, polo que o futuro da lingua depende da súa promoción no ensino e da súa oficialización, opina Barcia.

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]

1987 | A primeira gran manifestación pola lingua

A Mesa pola Normalización Lingüística convoca o 13 de decembro de 1987 a primeira grande manifestación pola lingua. Participan todas as forzas políticas, sindicatos, ANPAS, movemento veciñal, etc.

Como acontecera coa Lei de Normalización Lingüística, o Goberno español pretendía impedir que o uso do galego se estendese no ensino recorrendo o decreto que o regula e estuda facer o mesmo coa lingua nos concellos ou na xustiza. O pobo galego reaxiu unido a favor do seu idioma.

35 anos despois seguimos resistindo os ataques ao noso idioma. Denunciándoos en todos os ámbitos. Impulsando novas accións e reclamando que se cumpran os mínimos conquistados para que a lingua galega estea en todo e para todo.

Mobilizacións, campañas, propostas e iniciativas populares para a galeguización do ensino, comercio, dos concellos, da xustiza, da administración, do audiovisual. Defensa e asesoramento a quen sofre discriminación polo uso do galego, denuncias en foros internacionais e parabéns e recoñecemento a quen se esforza día a día para que o galego exista.

[Fonte: http://www.amesa.gal]

Sánchez Palomino: «Os dicionarios bilingües contribúen de maneira significativa á normalización lingüística»

A nova académica, María Dolores Sánchez Palomino, dando o seu discurso de ingreso na RAG.

A catedrática de Filoloxía Románica da Universidade da Coruña María Dolores Sánchez Palomino (San Vicente de la Barquera, 1961) ingresou este mediodía na Real Academia Galega como membro de número nunha sesión extraordinaria pública celebrada na sede da institución, na rúa Tabernas da Coruña. A filóloga, directora do novo dicionario castelán-galego que a RAG ofrecerá proximamente en liña, defendeu na súa intervención a necesidade de que as academias aposten polos repertorios bilingües que cumpren, salientou, unha función comunicativa, social e cultural, ao tempo que participan na conformación e difusión da norma lingüística. Deulle resposta en nome da institución o coordinador do Seminario de Lexicografía, Manuel González, quen afirmou que a nova académica “vai ser un esteo fundamental no traballo lexicográfico da Academia”.

“Xunto á misión de estabelecer a variedade estándar dunha lingua, as academias teñen outra moi importante: a de procurar a normalización lingüística, e os dicionarios bilingües contribúen de maneira significativa ao cumprimento desta misión”, advertiu M.ª Dolores Sánchez Palomino no discurso titulado Ten sentido unha lexicografía académica bilingüe? [De lexicografía e Academias]. “A lexicografía bilingüe non debería ser descoidada polos organismos académicos, en particular por aqueles que se encargan de linguas inmersas en procesos de estandarización e normalización. A Real Academia Galega non o fixo e consideramos que este feito debe ser recoñecido como unha achega moi valiosa da institución”, concluíu.

Filla de pai cántabro e nai andaluza, M.ª Dolores Sánchez Palomino viviu en Cantabria ata os sete anos de idade, cando se estabeleceu coa familia na Coruña. Licenciada en Filoloxía Románica pola Universidade de Santiago de Compostela e doutora pola mesma institución, está especializada nos campos da lexicoloxía, terminoloxía e lexicografía, e tamén traballou na lingüística románica, a historiografía lingüística e cos textos medievais. Creou e dirixiu a Rede de Lexicografía RELEX desde o ano 2012 ata o 2018 e ten unha ampla experiencia en proxectos internacionais como a Cost Action European Network of e-Lexicography (ENeL). Foi igualmente investigadora responsable de numerosos proxectos de investigación e na actualidade codirixe o Dicionario histórico e etimolóxico da lingua galega (DHELG). Foi vicepresidenta da Asociación de Tradutores Galegos (2003-2011) e verteu ao galego desde diferentes linguas textos científicos, técnicos, didácticos e literarios, así como textos para os medios audiovisuais.

A súa colaboración co Seminario de Lexicografía da Real Academia Galega remóntase ao ano 1990, e desde 2004 realízaa en calidade de membro correspondente da institución. Participou na elaboración do Vocabulario ortográfico da lingua galega (VOLGa), o Dicionario da lingua galega (1990) e o Dicionario da Real Academia Galega (1997), e foi unha das redactoras principais do Dicionario da Real Academia Galega actual, dispoñible en versión dixital desde 2012. Así mesmo é membro do Seminario de Terminoloxía e secretaria do Seminario de Lexicografía.

Ademais de implicarse decote na revisión e actualización do dicionario en liña, dirixe os traballos que permitirán ofrecer na rede proximamente o novo dicionario castelán-galego. Esta ferramenta non será unha mera revisión e publicación dixital do Dicionario castelán-galego da Real Academia Galega, saído do prelo en 2004, subliñá no discurso pronunciado hoxe, dispoñible na sección de publicacións de academia.gal. O novo repertorio “responde plenamente aos criterios da lexicografía bilingüe actual, respectando aqueles trazos que veñen sendo tradicionais e moi positivos da lexicografía académica galega”, resume a académica. “Hoxe esíxeselles aos dicionarios bilingües unha reflexión sobre a macroestrutura semellante á que se realiza para os monolingües e unha microestrutura igualmente completa”, detalla.

Canto ás cifras, esta obra contará cuns 26 400 lemas (uns 800 máis dos do dicionario bilingüe de 2004), 54 300 acepcións (unhas 6700 máis) e 6000 unidades pluriverbais que incrementan en máis de 700 as que había no seu predecesor.

Lembranza de Andrés Fernández-Albalat

M.ª Dolores Sánchez Palomino ocupará a vacante producida tras o pasamento do arquitecto coruñés Andrés Fernández-Albalat Lois (1924 – 2019). A el dedicou as súas primeiras palabras na sesión de ingreso, nas que lembrou as principais achegas de quen foi “un referente da arquitectura galega contemporánea”.

Tras a súa intervención, o coordinador dos seminarios de Lexicografía e Terminoloxía, o académico numerario Manuel González González, deulle resposta en nome da institución. “Hoxe é un día de festa para a RAG porque se vincula non só de facto, senón tamén de iure ao traballo da RAG unha nova académica, cunha sólida formación e cunha demostrada capacidade de traballo, nun ámbito en que a nosa institución está necesitada de reforzos urxentes. Vai ser un esteo fundamental no traballo lexicográfico da RAG”, declarou. A sesión pública de recepción de María Dolores Sánchez Palomino como membro de número da Academia desenvolveuse no salón de actos da institución, na rúa Tabernas da Coruña, e contou co apoio do Concello da Coruña.

[Fonte: http://www.nosdiario.gal]